Υπάρχει κάποια παράγραφος στο σχολικό βιβλίο που έχει πάρα πολλές έννοιες; Είναι δύσκολο να γίνει εύκολα κατανοητή στους μαθητές; Ας φτιάξουμε έναν εννοιολογικό χάρτη!!!

Η ανάδειξη των εννοιών-κλειδιά μιας θεματικής ενότητας και των μεταξύ τους σχέσεων, ωθεί τους μαθητές τους να ακολουθήσουν νοητικές διαδρομές που θα τους οδηγήσουν στην οικοδόμηση της νέας γνώσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο εννοιολογικός χάρτης λειτουργεί ως εργαλείο διδασκαλίας και μάθησης που οργανώνει μια περιοχή γνώσης. Βέβαια, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως εργαλείο συλλογής των εναλλακτικών ιδεών ή των προηγούμενων γνώσεων των μαθητών, καθώς και ως εργαλείο αξιολόγησης των μαθητών. Δηλαδή, αποτελεί ένα πολύ αποτελεσματικό όπλο στα χέρια των εκπαιδευτικών, το οποίο αξιοποιείται τόσο από τους εκπαιδευτικούς όσο και από τους ερευνητές των φυσικών επιστημών, για την οργάνωση των σκέψεών τους και την οικοδόμηση μιας ερευνητικής περιοχής.

Για την κατασκευή των εννοιολογικών χαρτών μπορεί να χρησιμοποιηθεί η εφαρμογή CmapTools, ένα δωρεάν λογισμικό κατασκευής και επίδειξης εννοιολογικών χαρτών. Οι εννοιολογικοί χάρτες παρατίθενται έτοιμοι στο παρόν σενάριο. Για να κατεβάσετε το λογισμικό επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://cmap.ihmc.us/download/index.php και συμπληρώστε την προαπαιτούμενη φόρμα για να εγκαταστήσετε το λογισμικό. Μετά την εγκατάσταση του λογισμικού, δημιουργείται αυτόματα στον φάκελο «Έγγραφα» (“Documents”) ένας υποφάκελος με τον τίτλο «My Cmaps» όπου θα αποθηκεύονται αυτόματα οι εννοιολογικοί χάρτες που δημιουργείτε.

Στην περίπτωση που δεν έχετε χώρο στον υπολογιστή σας ή δεν θέλετε να κατεβάσετε την εφαρμογή, η ίδια εφαρμογή έχει και διαδικτυακή μορφή, ως νέφος (cloud). Μπορείτε, λοιπόν, να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα https://cmapcloud.ihmc.us/ , να κάνετε εγγραφή ως νέος χρήστης και ΔΩΡΕΑΝ να επεξεργάζεστε ή να χρησιμοποιείτε οπουδήποτε τους εννοιολογικούς χάρτες που κατασκευάσατε!

Η χρήση της πλατφόρμας είναι σχετικά απλή. Αφότου συνδεθείτε στην ιστοσελίδα επιλέγετε το “Start Building Your Cmaps“. Το παράθυρο που σας ανοίγει είναι παρόμοιο με εκείνο που εμφανίζεται στην εφαρμογή που κατεβάζουμε στον υπολογιστή. Με διπλό κλικ τοποθετούμε ένα κουτάκι όπου γράφουμε την κεντρική μας έννοια. Επιλέγοντας αυτό το κουτάκι, βλέπουμε από επάνω του μία επιλογή με δύο βέλη. Αν πατήσουμε την επιλογή και μετά οπουδήποτε αλλού στον κενό χώρο, δημιουργείται μία σύνδεση στα κουτάκια. Μπορούμε στο νέο κουτάκι να γράψουμε την επόμενη έννοια και επάνω στο βελάκι τη συνδετική λέξη που ενώνει τις δύο έννοιες. Έτσι, όποιος προσπαθήσει να “διαβάσει” το σχεδιάγραμμα, καταλήγει με την ίδια πρόταση που είχαμε εμείς στο μυαλό μας.

Εκτός από απλές λέξεις, το Cmap επιτρέπει την εισαγωγή φωτογραφιών. Στη διαδικτυακή μορφή (cloud), προκειμένου να προσθέσετε μία φωτογραφία σε κάποιο κουτάκι, πρέπει να πάτε στο “Cmaps & Resources” και να σύρετε το αρχείο της φωτογραφίας, ώστε να ανεβεί στο νέφος. Αφού ανεβάσετε τη φωτογραφία, σύρετε τη φωτογραφία αυτή πάνω στο κουτάκι όπου θέλετε να εμφανίζεται. Στην κατεβασμένη εφαρμογή του CmapTools, κάνετε δεξί κλικ πάνω από το κουτάκι που θέλετε να εισάγετε τη φωτογραφία και επιλέγετε “Add&Edit Links to Resources”. Από εκεί επιλέγετε τον φάκελο όπου έχετε τη φωτογραφία και τελικά επιλέγετε την επιθυμητή φωτογραφία.

Μη ξεχνάτε να αλλάζετε χρώματα και σχέδια στα κουτάκια των εννοιών ώστε να μην είναι μουντός ο εννοιολογικός σας χάρτης! Κατ’ αυτόν τον τρόπο, κατασκευάζετε έναν χάρτη όπως ο παρακάτω:

Εικόνα 1: Επέλεξα να κατασκευάσω έναν εννοιολογικό χάρτη για το κεφάλαιο 6 του Β’ τεύχους της Βιολογίας Γ’ λυκείου που αφορά τις Μεταλλάξεις.

Αν είσαι εκπαιδευτικός, τότε μπορεί να έχεις συναντήσει το εξής πρόβλημα:

ΘΕΛΩ ΜΙΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ!!!

Και η επιλογή να φτιάξεις μία δική σου προσομοίωση; Ούτε καν; Για σκέψου ξανά!

Το Scratch αποτελεί μία ΔΩΡΕΑΝ πλατφόρμα προγραμματισμού που παρέχει μια εύκολη “γλώσσα” προγραμματισμού σε ένα απλό οπτικό περιβάλλον. Η “γλώσσα” αυτή είναι κουτάκια με τη μορφή puzzle, τα οποία μπορείς να τοποθετήσεις σε συγκεκριμένες θέσεις και τα οποία κωδικοποιούν συγκεκριμένες δράσεις του χαρακτήρα που έχεις επιλέξει (εικόνα 1). Τοποθετώντας κουτάκια σε σειρά, μπορεί κανείς να δημιουργήσει ψηφιακές ιστορίες, παιχνίδια και κινούμενα σχέδια!

Εικόνα 1: Η πλατφόρμα Scratch και η “γλώσσα” προγραμματισμού με τη μορφή puzzle.

Επίσης, το Scratch μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με τα Arduino. Τα Arduino αποτελούν hardware με ενσωματωμένο μικροελεγκτή, που μπορεί να προγραμματιστεί με μία γλώσσα προγραμματισμού. Αντί, όμως, για τη γλώσσα προγραμματισμού C++, μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει το Scratch!

Εικόνα 2: Η χρήση της γλώσσας προγραμματισμού του Scratch σε hardware του Arduino. Πηγή: https://s4a.cat/

Το Scratch διατίθεται σε περισσότερες από 70 γλώσσες και μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο από τους εκπαιδευτικούς για κατασκευή υλικού που θα χρησιμοποιήσουν οι μαθητές, όσο και από τους ίδιους τους μαθητές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το Scratch μπορεί να αναπτύξει την υπολογιστική σκέψη και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, τη δημιουργική διδασκαλία και μάθηση, την αυτοέκφραση και τη συνεργασία.

Στο πλαίσιο του μαθήματος «Ψηφιακός Μετασχηματισμός – Νέες Τεχνολογίες στη Διδακτική των Βιολογικών Επιστημών» του ΔΠΜΣ Διδακτικής της Βιολογίας, κλήθηκα να κατασκευάσω ένα ηλεκτρονικό μάθημα μέσω της πλατφόρμας Moodle. Το μάθημα αυτό δεν είναι απλώς μία παρουσίαση που ακολουθεί το παραδοσιακό διδακτικό μοντέλο. Ένα ηλεκτρονικό μάθημα μπορεί να είναι διαδραστικό, βιωματικό και, λαμβάνοντας υπόψη τις απεριόριστες δυνατότητες των νέων τεχνολογιών, διασκεδαστικό!!

Το μάθημα που σχεδίασα αφορούσε το Κεφάλαιο 9: «Η Βιοτεχνολογία στη γεωργία και την κτηνοτροφία», που ανήκει στην ύλη του Αναλυτικού Προγράμματος της Γ’ Λυκείου. Συγκεκριμένα, επικεντρώθηκα στις τις υποενότητες: «Η τροποποίηση του γενετικού υλικού των ζώων είναι δυνατή με διάφορες τεχνικές» και «Στο γάλα των διαγονιδιακών ζώων μπορούν να εκκρίνονται φαρμακευτικές πρωτεΐνες» (Σ.Β. Σελ. 139-141). ,

Εικόνα 1: Τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα και οι προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών, όπως εμφανίζονται στο ηλεκτρονικό μάθημα.

Το μάθημα ακολουθεί το ανακαλυπτικό μοντέλο μάθησης, κατά το οποίο οι μαθητές πραγματοποιούν υποθέσεις, τις επεξεργάζονται και ανακαλύπτουν τη νέα γνώση. Παρ’ όλο που το μάθημα είναι ηλεκτρονικής μορφής, οι μαθητές μπορούν να συνομιλήσουν μεταξύ τους μέσω της εφαρμογής «Συνομιλία» (“chat”), ενώ καλούνται να εργαστούν σε δυάδες (που έχουν προηγουμένως δημιουργηθεί μέσα στο moodle) προκειμένου να υποβάλλουν την τελική τους εργασία (εικόνες 2,3).

Εικόνες 2,3: Αντίστοιχα, οι εφαρμογές της συνομιλίας και της ομαδικής εργασίας όπως εμφανίζονται στο ηλεκτρονικό μου μάθημα.

Η πλατφόρμα του moodle δίνει και τη δυνατότητα κατασκευής ερωτηματολογίων και quiz, με αυτόματη βαθμολόγηση. Τα quiz μπορούν να έχουν διάφορες μορφές: ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, διαζευκτικής απάντησης, συμπλήρωσης κενού, κ.α., όπως φαίνεται και στις εικόνες 4, 5, 6.

Εικόνες 4, 5, 6: Δυνατότητες του ερωτηματολογίου για ανάδειξη των αρχικών ιδεών των μαθητών και των quiz, όπως εμφανίζονται στο μάθημά μου. Σε περίπτωση επιλογής μιας λανθασμένης απάντησης, έχω επιλέξει να υπάρχει ανατροφοδότηση του μαθητή, όπως θα εξηγούσαμε και εντός μια σχολικής τάξης.

Μία ακόμη εφαρμογή της πλατφόρμας που χρησιμοποίησα στο μάθημά μου είναι το H5P. Ή εφαρμογή αυτή είναι, κατά τη γνώμη μου, η πιο εντυπωσιακή. Μέσω αυτής μπορεί κανείς να μετατρέψει οποιοδήποτε υλικό σε διαδραστικό. Για παράδειγμα, εγώ επέλεξα ένα κλασικό βίντεο για τα διαγονιδιακά ζώα. Αντί οι μαθητές να δουν πρώτα το βίντεο και έπειτα να απαντήσουν σε ερωτήσεις, μέσω της εφαρμογής H5P προσέθεσα συγκεκριμένες διακοπές στο βίντεο κατά τις οποίες εμφανίζονται ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής τις οποίες πρέπει να απαντήσει ο μαθητής (εικόνα 7). Μέσω των ρυθμίσεων επέλεξα να μην μπορεί ο μαθητής να παραλείψει την ερώτηση και να προχωρήσει το βίντεο, ενώ κάθε λανθασμένη απάντηση παρέχει ανατροφοδότηση.
Η δράση αυτή μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε υλικό επιθυμούμε, όπως σε εικόνα. Το H5P παρέχει τη δυνατότητα να επεξεργαστούμε την εικόνα και να προσθέσουμε διαδραστικά στοιχεία, όπως την άσκηση «σύρε τη σωστή λέξη στα κουτάκια» έναντι του κλασικού «γράψε τις σωστές λέξεις στα κουτάκια».

Εικόνα 7: Διαδραστικό βίντεο (H5P) με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής και ανατροφοδότηση στην περίπτωση επιλογής λανθασμένης απάντησης.

Εν κατακλείδι, η πλατφόρμα του moodle παρέχει απεριόριστες δυνατότητες αναβάθμισης τόσο του σχολικού υλικού όσο και των ασκήσεων για το σπίτι. Οι διαδραστικές ηλεκτρονικές ασκήσεις ενδέχεται να είναι πιο προσιτές στα σύγχρονα παιδιά τα οποία έχουν μεγαλώσει με την τεχνολογία. Επιπλέον, ενδιαφέρον θα ήταν να χρησιμοποιούνται αυτές οι εφαρμογές σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες που έχουν κλίση προς τα ηλεκτρονικά, όπως τα παιδιά με Asperger.
Βέβαια, πρέπει πάντοτε να συνυπολογίζουμε την πιθανότητα κάποιο παιδί να μην έχει πρόσβαση σε ηλεκτρονικές συσκευές. Για τον λόγο αυτόν, ενδεχομένως η χρήση των προαναφερθέντων εφαρμογών να ήταν πιο εύλογη κατά το σχολικό ωράριο, στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου.

Χόχλα – Εντατική καλλιέργεια

Στην επίσκεψη αυτή είδαμε έναν σταθμό όπου εκτρέφονται πέστροφες. Η πέστροφα είναι ανθεκτικό ψάρι διότι αντέχει σε εναλλαγές θερμοκρασίας, δεν καταπονείται τόσο εύκολα από στρεσογόνους παράγοντες όπως ο χειρισμός τους και είναι εύκολα στην τροφή αφού όταν εκκολαφθούν είναι αρκετά μεγάλα ώστε να δοθεί αμέσως βιομηχανική τροφή (σύμπηκτα). Επίσης, ενημερωθήκαμε πως λόγω της υπόγειας πηγής από την οποία αρδεύουν νερό, το νερό δεν εμφανίζει μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας.

Αρχικά, μας έδειξαν τα ταψιά που συγκρατούν τα αυγά έως ότου εκκολαφθούν. Συγκεκριμένα, είχαν αυγά πέστροφας 2-3 ημερών που είχαν εισαχθεί από τη Δανία με μεταφορά σε θερμοκρασία 2-3°C, ενώ μας ενημέρωσαν πως διατηρούνται εκεί μέχρι και μετά την εκκόλαψη, για 1-2 ταΐσματα, και ύστερα μεταφέρονται σε μεγάλες εσωτερικές δεξαμενές. Οι εσωτερικές κυκλικές δεξαμενές για τα νεαρά έχουν θερμοκρασία νερού 13-14°C και το καλοκαίρι αγγίζει τους 16°C. Έπειτα, ανάλογα το μέγεθός τους διαλογίζονται και μεταφέρονται σε μεγαλύτερες κυκλικές δεξαμενές στις οποίες υπολογίζεται η πυκνότητα σε 5κιλά/m³ και στις οποίες διατηρούνται για 1-1,5 μήνα έως ότου φθάσουν άνω των 2 γραμμαρίων και μεταφερθούν στην προπάχυνση. Για να συμβεί αυτό πραγματοποιούνται πολλά και μικρά ταΐσματα προκειμένου να αποφεύγεται ο κανιβαλισμός, ενώ οξυγονώνεται διαρκώς το νερό καθώς η έλλειψη οξυγόνου αποτελεί τον μοναδικό κίνδυνο για ένα ανθεκτικό ψάρι όπως η πέστροφα. Στην προπάχυνση που ακολουθεί τα ιχθύδια έχουν βάρος έως 10 γραμμάρια και λόγω της ανθεκτικότητας του είδους δε χρειάζονται έντονη ροή. Ομοίως συμβαίνει και στην πάχυνση που ακολουθεί. Τόσο στην προπάχυνση όσο και στην πάχυνση τα ψάρια διαλογίζονται ανάλογα με το μέγεθος/τα γραμμάρια και οι δεξαμενές στις οποίες εκτρέφονται καθαρίζονται συχνά ρίχνοντας τη στάθμη του νερού με το άνοιγμα μίας πόρτας που το συγκρατεί εντός. Το βρώμικο νερό που εξέρχεται μεταφέρεται σε βιοκαθαρισμό.

Εικόνα 1: Αυγά πέστροφας 2-3 ημερών με εμφανείς τους μαύρους οφθαλμούς.

Εικόνα 2: Προνύμφες μετά την εκκόλαψη στα ταψιά για τα αυγά.

Εικόνες 3, 4: Εσωτερικές δεξαμενές με νεαρά ιχθύδια.

Εικόνες 5, 6, 7, 8: Εξωτερικές δεξαμενές προπάχυνσης με ιχθύδια πέστροφας.

Εικόνες 9, 10: Καθαρισμός δεξαμενών ρίχνοντας τη στάθμη του νερού με το άνοιγμα μίας μεταλλικής πόρτας που το συγκρατεί εντός.

Εικόνες 11, 12: Διαλογή των ψαριών ανάλογα του μεγέθους: Αρχικά συγκρατούνται με ένα δίχτυ και εισέρχονται σε μία αντλία. Η διαδικασία αυτή δεν προκαλεί τραυματισμούς ή καταπόνηση στην ανθεκτική πέστροφα.

Εικόνες 13, 14, 15: Διαλογή των ψαριών ανάλογα του μεγέθους: Δεύτερο και τελικό στάδιο αποτελεί η αυτόματη διαλογή βάσει του μεγέθους και η τοποθέτησή τους σε διαφορετικές δεξαμενές.

Λιμνοθάλασσα Τσοπέλι, Αμβρακικός κόλπος – Ημιεκτατική μέθοδος

Στην επίσκεψή μας αυτή είδαμε από κοντά ένα ανοιχτό σύστημα που βασίζεται στην παλίρροια, τη μπασιά και τη ρήχη, καθώς και στην τάση των ψαριών να κολυμπάνε αντίθετα στο ρεύμα και να εισέρχονται στη λιμνοθάλασσα. Στη λιμνοθάλασσα έχουν κατασκευαστεί σιδερένιες περιφράξεις (εικόνες 1, 2), που παλαιότερα ήταν καλαμένιες, για να ελέγχεται η μετακίνηση των ψαριών προς ή από την θάλασσα. Η συγκεκριμένη λιμνοθάλασσα επικοινωνεί με τη θάλασσα του Αμβρακικού μέσα από στενά ανοίγματα τα οποία ανοίγουν και κλείνουν εύκολα, ελέγχοντας τη διέλευση των ψαριών. Τα συνήθη ψάρια που εισέρχονται στη λιμνοθάλασσα Τσοπέλι είναι η τσιπούρα, το λαβράκι, το χέλι και διάφορα κεφαλοειδή. Αυτά τα είδη αναπαράγονται στη θάλασσα αλλά ο γόνος μετακινείται προς υφάλμυρα, ρηχά, ευτροφικά συστήματα κατά τους ανοιξιάτικους μήνες. Επίσης, παρατηρήσαμε ένα δίχτυ το οποίο χρησιμοποιείται για διαλογή μεγάλων και μικρών ψαριών ώστε να αποφασίζουμε εμείς αν θέλουμε να παραμείνουν εντός της λιμνοθάλασσας μετά από συγκεκριμένη περίοδο ή να επιτραπεί η μετακίνησή τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι εργαζόμενοι επεμβαίνουν στο σύστημα παρέχοντας τεχνητή τροφή.

Το σύστημα αυτό ακριβώς επειδή δεν είναι κλειστό είναι δύσκολο να γίνει υπόθεση των κερδών που θα επιφέρει, διότι τη μία χρονιά μπορεί να μην εισέλθουν πολλά μεγάλα ψάρια που πωλούνται στην αγορά. Η μεγαλύτερη απειλή σε αυτή την καλλιέργεια είναι τα ιχθυοφάγα πτηνά όπως οι κορμοράνοι, οι αργυροπελεκάνοι, οι γλάροι, κ.α., τα οποία επιτρέπεται να εκδιώξουν μόνο με αντιαρπακτικά δίχτυα (εικόνα 4) πάνω στη λιμνοθάλασσα και όχι με κυνήγι, καθώς η περιοχή είναι προστατευόμενη. Επιπλέον, απειλή για αυτά τα συστήματα αποτελούν οι άνθρωποι που εισέρχονται αυθαίρετα και ψαρεύουν.

Εικόνες 1, 2: Σιδερένιες περιφράξεις στο σημείο επικοινωνίας της λιμνοθάλασσας με τη θάλασσα.

Εικόνα 3: Δίχτυ διαλογής ψαριών κατά τη μετακίνησή τους.

Εικόνα 4: Αντιαρπακτικά δίχτυα.

Ψαθοτόπι – Εντατική καλλιέργεια

Στην επίσκεψη αυτή είδαμε έναν σταθμό εκτροφής χελιών. Τα χέλια, όπως είναι γνωστό, δεν μπορούν να καλλιεργηθούν πλήρως καθώς δεν έχει βρεθεί τρόπος να μεγαλώσουν τα χέλια στην αιχμαλωσία ύστερα από το στάδιο της προνύμφης. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στη διαφορά πίεσης αλλά και εφαρμόζοντας διάφορες τεχνικές για βελτίωση του περιβάλλοντος, όπως μας ανέφεραν στην επίσκεψη, δεν έχει βρεθεί τροφή για τα νεαρά χέλια. Για τον λόγο αυτό η εκτροφή ξεκινάει από τα υαλόχελα τα οποία προμηθεύονται από την φύση, από τον Ιανουάριο έως και τον Μάρτιο. Αρχικά, εκτρέφονται για 5-6 μήνες σε κλειστές δεξαμενές με ελάχιστο φωτισμό, λόγω κρυπτικότητας του είδους, έως ότου φθάσουν τα 10-12 γραμμάρια. Μετά θεωρούνται καλαμόχελα και μεταφέρονται σε μεγαλύτερες δεξαμενές ενώ στο τελικό τους στάδιο μεταφέρονται σε εξωτερικές δεξαμενές. Η συνολική διάρκεια εκτροφής αγγίζει τα 3 έτη ώστε να μεγιστοποιηθεί η ανάπτυξη και να φθάσουν περίπου το ένα κιλό, μέγεθος στο οποίο καταλήγει μόνο το 25% του συνολικού πληθυσμού. Κατά τη διάρκεια των τριών αυτών ετών πραγματοποιούνται διαρκώς πωλήσεις μεσαίου μεγέθους χελιών, στα 150-400 γραμμάρια. Όπως μας ενημέρωσαν το νερό που χρησιμοποιείται στις δεξαμενές προέρχεται από γεώτρηση και ανακυκλώνεται και καθαρίζεται για να περάσει από όλες τις δεξαμενές.

Εικόνες 1, 2, 3, 4: Εκτροφή χελιών σε εξωτερικές δεξαμενές με σκίαση.

Εικόνες 5, 6: Εκτροφή σε κλειστές δεξαμενές με ελάχιστο φωτισμό.

Εικόνα 7: Υδραντλία για καθαρισμό του νερού στις δεξαμενές με τα υαλόχελα.

Πολλά τα χριστουγεννιάτικα εδέσματα , τα οποία είναι μεν εξαιρετικά , αλλά ταυτόχρονα και αρκετά πλούσια σε θερμίδες!
Σχετικά με τα γλυκά της ημέρας, καλό είναι να προτιμήσετε επιλογές με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε ζάχαρη!
Εδώ θα βρείτε δύο κλασικές συνταγές που μπορεί να λατρέψετε τις χειμωνιάτικες αυτές μέρες:

1. Ζεστή Σοκολάτα:

Συστατικά
• 1 1/2 φλιτζάνια (360 mL) [φυτικό] γάλα
• 3/4 κουταλάκι του γλυκού τριμμένο τζίντζερ
• 1/4 κουταλάκι του γλυκού τριμμένη κανέλα
• 2 1/2 κουταλιές της σούπας (15-20g) σκόνη κακάο
• 1 κουταλιά της σούπας καθαρό σιρόπι σφενδάμου

Οδηγίες
Ρίξτε το γάλα σε μια μικρή ή μέτρια κατσαρόλα. Προσθέστε το τζίντζερ, την κανέλα, τη σκόνη κακάο και το σιρόπι σφενδάμου. Αφήνουμε να σιγοβράσει σε μέτρια φωτιά, ανακατεύοντας περιστασιακά για να ενσωματωθούν η σκόνη κακάο και τα μπαχαρικά στο γάλα.
Μόλις σιγοβράσει η ζεστή σοκολάτα, ανακατεύουμε συνεχώς μέχρι να πήξει το μείγμα (περίπου 30-45 δευτερόλεπτα). Αν διπλασιάσετε τη συνταγή, θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να πήξει η ζεστή σοκολάτα. Αποσύρουμε από τη φωτιά και σερβίρουμε ζεστή.

2. Gingerbread Cookies:

Συστατικά
• 1 3/4 φλιτζάνια αλεύρι για όλες τις χρήσεις
• 3/4 φλιτζάνι ζάχαρη
• 1 κουταλάκι του γλυκού τζίντζερ
• 1 κουταλάκι του γλυκού κανέλα
• 1/2 κουταλάκι του γλυκού αλάτι
• 1/2 φλιτζάνι βούτυρο (ή μαργαρίνη)
• 1/4 φλιτζάνι σιρόπι σφενδάμου
• 1/3 φλιτζάνι σάλτσα μήλου χωρίς ζάχαρη

Οδηγίες
Σε ένα μεγάλο μπολ ανακατεύουμε το αλεύρι, το τζίντζερ, την κανέλα και το αλάτι.
Σε ένα μεσαίο μπολ, ανακατεύουμε το vegan βούτυρο και τη ζάχαρη μέχρι να ομογενοποιηθούν. Προσθέτουμε το σιρόπι σφενδάμου και τη σάλτσα μήλου και συνεχίζουμε το χτύπημα μέχρι να ομογενοποιηθούν ξανά.
Προσθέτουμε τα υγρά υλικά του μεσαίου μπολ στα στεγνά του μεγάλου μπολ και ανακατεύουμε. Πλάθουμε τη ζύμη σε μία σφαίρα και τυλίγουμε με πλαστική μεμβράνη. Βάζουμε τη ζύμη στο ψυγείο για 30 λεπτά.
Όταν η ζύμη κρυώσει, αλευρώνουμε ελαφρά μια καθαρή επιφάνεια και τον πλάστη και ανοίγουμε τη ζύμη σε πάχος περίπου 1 εκατοστού (δε χρειάζεται να είναι ακριβές!). Επιλέγουμε τα κουπάτ , αλευρώνουμε ελαφρά την πλευρά που θα κόψουμε στη ζύμη και πιέζουμε το κουπάτ στη ζύμη. Επαναλαμβάνουμε για την υπόλοιπη ζύμη.
Τοποθετούμε τα μπισκότα σε ένα ταψί στρωμένο με λαδόκολλα και τοποθετούμε τα μπισκότα ξανά στο ψυγείο για να κρυώσουν, όσο ο φούρνος προθερμαίνεται στους 180°C. Όταν ο φούρνος έχει προθερμανθεί, ψήνουμε τα μπισκότα για 10-14 λεπτά ή μέχρι να φουσκώσουν ελαφρώς και να είναι ελαφρώς σκληρά στην αφή.
Διακοσμείστε τα όπως θέλετε!

Καλή απόλαυση!!

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Το φύλο Μαλάκια περιλαμβάνει περίπου 100.000 αρτίγονα είδη και αποτελεί, σε αριθμό ειδών, το δεύτερο μεγαλύτερο φύλο στο ζωικό βασίλειο. Το όνομά τους οφείλεται στο μαλακό ζώο (Λατ. molluscus = μαλακός). Έχουν εξαπλωθεί τόσο στον υδάτινο όσο και στον χερσαίο βιότοπο. Kύρια γνωρίσματά τους αποτελούν:

1. Ο μανδύας και η μανδυακή κοιλότητα
2. Το κέλυφος
3. Ο πόδας

Το μέγεθός τους κυμαίνεται συνήθως από 1 έως 10 εκατοστά. Συναντώνται, όμως, και ορισμένα που δε ξεπερνούν το 1 χιλιοστό αλλά και μερικά που υπερβαίνουν τα 10 μέτρα!

Χωρίζονται σε 8 ομοταξίες/κλάσεις:

1. Ουροβοθριωτά (Caudofoveata)
2. Σωληνόγαστροι (Solenogastres)
3. Πολυπλακοφόρα (Polyplaophora)
4. Μονοπλακοφόρα (Monoplacophora)
5. Γαστερόποδα (Gastropoda)
6. Δίθυρα (Bivalvia)
7. Σκαφόποδα (Scaphopoda)
8. Κεφαλόποδα (Cephalopoda)

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μαλάκια των γλυκών νερών:

            Στις λίμνες, στα ποτάμια, στα ρυάκια και στις πηγές της Ελλάδας εξαπλώνονται 80 περίπου είδη υδρόβιων Μαλακίων, εκ των οποίων 25 ανήκουν στα Δίθυρα και 55 στα Προσωβράγχια και Πνευμονοφόρα Γαστερόποδα. Ζουν μέσα και πάνω στη λάσπη, στις πέτρες και τα βράχια, καθώς και πάνω σε υδρόβια φυτά. Δε διαφοροποιούνται έντονα συγκριτικά με τα χερσαία Μαλάκια, ωστόσο συνεισφέρουν στη διατήρηση της ισορροπίας στα υδάτινα οικοσυστήματα.

Μαλάκια της χέρσου:

            Η Ελλάδα είναι η πιο πλούσια χώρα της Ευρώπης σε αριθμό ειδών χερσαίων σαλιγκαριών, καθώς φιλοξενεί περισσότερα από 700 είδη, με το 50% από αυτά να είναι ενδημικά. Συναντώνται σε όλους τους τύπους χερσαίων βιοτόπων και ιδιαίτερα όπου υπάρχει ασβέστιο στο έδαφος. Τρέφονται κυρίως από σηπόμενα φύλλα, αλλά υπάρχουν και χλωροφάγα, αποκλειστικά σαρκοφάγα και παμφάγα.

ΟΜΟΤΑΞΙΑ/ΚΛΑΣΗ: ΓΑΣΤΕΡΟΠΟΔΑ, 80.000 είδη

Τα Γαστερόποδα πέτυχαν να εποικίσουν εκτός από τη θάλασσα, τα γλυκά νερά και τη χέρσο. Τα Γαστερόποδα χρησιμοποιήθηκαν ως λατρευτικά σύμβολα, ως πηγή έμπνευσης στη ζωγραφική και τη γλυπτική, ως νομίσματα, κ.α. Κύριο χαρακτηριστικό της ομάδας είναι η συστροφή, δηλαδή η αριστερόστροφη στρέψη της σπλαχνικής μάζας, του μανδύα και της μανδυακής κοιλότητας κατά 180^ο, στρέφοντας τον πεπτικό σωλήνα σε σχήμα U, ώστε να εισέρχεται στο κέλυφος πρώτο το κεφάλι. Το κέλυφος είναι ενιαίο, περιεληγμένο σε ποκίλα σχήματα και μεγέθη, κωνικό, σε μερικά είδη υποπλασμένο ή εσωτερικό και σε άλλα απουσιάζει τελείως. Η κεφαλή είναι καλά καθορισμένη με αισθητήριες κεραίες, μάτια και στόμα εφοδιασμένο με μασητική συσκευή, το ξύστρο. Ο πόδας είναι ενιαίος και έχει τη μορφή «σόλας». Χωρίζονται σε τρεις ευδιάκριτες υφομοταξίες: τα Προσωβράγχια, τα Οπισθοβράγχια και τα Πνευμονοφόρα.

Στα Πρωσοβράγχια περιλαμβάνεται η οικογένεια Muricidae, από τα είδη της οποίας έπαιρναν τη χρωστική πορφύρα, της οποίας κύριο συστατικό είναι το 6,6-dibromoindigo. Η πορφύρα είναι αποτέλεσμα των εκκρίσεων των υποβραγχιακών  αδένων των ειδών αυτών και χρησιμοποιούταν παλαιότερα για χρώση αποκλειστικά αυτοκρατορικών υφασμάτων.

Τα Ελληνικά θαλάσσια Γαστερόποδα ανήκουν κυρίως στην υφομοταξία Προσωβράγχια αλλά και μερικά στην υφομοταξία Οπισθοβράγχια. Στο βυθό συνήθως έρπουν, με τη βοήθεια του πόδα τους, ή προσκολλώνται στο υπόστρωμα. Τα περισσότερα είδη συναντώνται σε μικρά ως μεσαία βάθη και είναι φυκοφάγα, σαρκοφάγα και παμφάγα.

Η προνύμφη στα θαλάσσια Γαστερόποδα, δηλαδή η μεταβατική μορφή τους κατά τη μετατροπή από έμβρυο σε τέλειο άτομο, είναι πλαγκτονική και βρίσκεται στην πελαγική ζώνη όπου μπορεί να κολυμπά ή να «παρασύρεται» από ρεύματα.

Το γένος Conus περιλαμβάνει αρπακτικά θαλάσσια γαστερόποδα που διαθέτουν δηλητήριο, ένα σύνθετο μείγμα ενώσεων ενεργών στα μυϊκά και νευρικά κύτταρα. Το Conus ventricosus είναι ένα είδος που ζει στη Μεσόγειο Θάλασσα, είναι βενθικό, μετακινείται συρόμενο στον βυθό και κυνηγά σκουλήκια. Το δηλητήριο κάθε ατόμου μπορεί να διαφέρει, πιθανώς λόγω της διατροφής που του είναι διαθέσιμη στην περιοχή όπου κατοικεί. Στο είδος αυτό παρασιτεί σε προνυμφικό στάδιο ο πλατυέλμινθας Lepocreadium album (Stossich, 1890).

Εικόνες 1, 2: Φωτογραφίες από το ενυδρείο του κυρίου Διονύση Ραΐτσου στον τομέα Θαλάσσιας Βιολογίας του τμήματος Βιολογίας, ΕΚΠΑ.

Εικόνες 3, 4: Φωτογραφίες από τη συλλογή του μουσείου Ζωολογίας του τμήματος Βιολογίας, ΕΚΠΑ. Στις φωτογραφίες φαίνονται τα διαφορετικά σχέδια και μεγέθη στα όστρακα του Conus mediterraneus. Τα μαλάκια αυτά προήλθαν από δωρεά του κυρίου Πρετεντέρη Τυπάλδου το 1862.

Βιβλιογραφία:

MolluscaBase eds. (2023). “Conus mediterraneus Hwass in Bruguière, 1792.” MolluscaBase. <www.molluscabase.org/aphia.php?p=taxdetails&id=429087>.

Romeo, C., Di Francesco, L., Oliverio, M., Palazzo, P., Massilia, G.R., Ascenzi, P., Polticelli, F., Schininà, M.E. “Conus ventricosus venom peptides profiling by HPLC-MS: a new insight in the intraspecific variation.” J. Sep. Sci., 2008; 31(3): 488–498.

«Με εμπιστεύεσαι;», «Πρέπει να με εμπιστευτείς», «Σε εμπιστεύομαι!».

Αυτές είναι μερικές από τις αμέτρητες φράσεις που παρουσιάζονται άμεσα με λόγια ή έμμεσα με πράξεις και στις οποίες χρησιμοποιείται η έννοια της εμπιστοσύνης. Η εμπιστοσύνη έχει μια σταθερή και διαχρονική έννοια σε όλες τις κοινωνίες και τους πολιτισμούς και προωθεί την πράξη της συνεργασίας. Η αξία της εμπιστοσύνης μπορεί να γεννήθηκε την ίδια στιγμή με τους ανθρώπους ή υπήρχε από πριν, αλλά σίγουρα υπάρχει μέχρι σήμερα, εκατομμύρια χρόνια αργότερα.

Στο βιβλίο της Γένεσης προβάλλεται πιθανώς για πρώτη φορά η έννοια της εμπιστοσύνης: «Πήρε, λοιπόν, ο Κύριος ο Θεός τον άνθρωπο και τον έβαλε μέσα στον κήπο της Εδέμ για να τον καλλιεργεί και να τον προσέχει. Του έδωσε αυτήν την εντολή: «Απ’ όλα τα δέντρα του κήπου μπορείς να τρως. {…}» [Γένεση 2:15-17]. Ο άνθρωπος παρουσιάζεται ως τυφλά εμπιστευμένος από τον Δημιουργό του, καθώς ο Θεός ανοίγει τις πόρτες του σπιτιού Του. Με αυτόν τον τρόπο εκφράζεται η ανιδιοτελής προσφορά του Κυρίου, καθώς δεν αποκτά κανένα υλικό όφελος από το δημιούργημά Του, εκτός από την ηθική ικανοποίηση ότι έχτισε κάτι μοναδικό, ανεπανάληπτο και έλλογο, αφού ο άνθρωπος είχε ικανότητα σκέψης και αντίληψης. Ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο και το δικαίωμα να καλλιεργεί το σπίτι Του, με το καθήκον να το φροντίζει. Αυτό έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα να λάβει τα απαραίτητα υλικά για την επιβίωσή του. Επομένως, ο Κύριος εμπιστεύτηκε στον άνθρωπο όλα όσα δημιουργούσε τόσον καιρό, χωρίς να τον αμφισβητεί ή να τον φοβάται.

Σήμερα, όμως, ένα τέτοιο ποσοστό εμπιστοσύνης φαίνεται απίστευτο για τις εγωκεντρικές και εγωιστικές κοινωνίες στις οποίες ζούμε. Φυσικά υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις όπου μπορούμε να δούμε ένα μικρό ποσοστό εμπιστοσύνης. Το ένα είναι το γεγονός ότι ζούμε σε μια Δημοκρατική χώρα και ως εκ τούτου εμπιστευόμαστε κάποιους να μας κυβερνήσουν. Ομοίως, μας εμπιστεύονται δίνοντάς μας ελευθερία πράξης και βούλησης. Κυριαρχεί όμως ο φόβος όλων των συνανθρώπων, ανεξάρτητα από το αν είναι γείτονες, φίλοι ή συγγενείς. Αν υπήρχε μεγαλύτερος βαθμός εμπιστοσύνης στις σημερινές χώρες, η αλληλεγγύη θα αυξανόταν και ένα κύμα αγάπης και συμπόνιας θα εξαπλωνόταν, περιορίζοντας την πρωτοκαθεδρία λίγων πλουσίων και υψηλόβαθμων ανθρώπων και εξυψώνοντας τους κατώτερους. Ίσως, έτσι, η ανάπτυξη της κοινωνίας να ήταν πιο θεμελιώδης, βασισμένη στο σύνολο και όχι στο άτομο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αρχική έννοια της πλήρους εμπιστοσύνης θα μπορούσε να υπάρχει ακόμα και σήμερα, χωρίς να έχει αλλοιωθεί για να καλύψει ανάξιες πράξεις, όπως το ψέμα και η υποκρισία.

Αν και σήμερα η έννοια της εμπιστοσύνης γίνεται αντιληπτή σε μερικές στενές σχέσεις, σίγουρα δεν υπάρχει μεταξύ ανθρώπου και συνανθρώπου. Ο Θεός δίδαξε την ανιδιοτελή πλευρά της εμπιστοσύνης, την οποία βίωσε ο άνθρωπος, ωστόσο, απρόθυμα απομακρυνόμαστε από τον συνάνθρωπό μας, άρα και τον Κύριο. Αυτή η στάση πρέπει να αλλάξει. Μπορεί πραγματικά να αλλάξει, ξεκινώντας και αναδιανέμοντας σταδιακά σε «7 ημέρες» το τίποτα που έχουμε σε έναν νέο και αξιόπιστο κόσμο.

Στο παρόν άρθρο καταγράφονται επιγραμματικά ορισμένες στάσεις/πράξεις που μπορεί να χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτικός για να βοηθά μαθητές και μαθήτριες με μαθησιακές δυσκολίες.

Στις αναγνωστικές δυσκολίες:
• προσφέρουμε προφορικές οδηγίες,
• επιτρέπουμε τη χρήση υποστηρικτικής τεχνολογίας,
• δεν επιβάλουμε στο παιδί την ανάγνωση, αλλά δίνουμε χρόνο,
• επιτρέπουμε την προφορική εξέταση σε τεστ,
• βοηθάμε το μαθητή στη διαχείριση του χρόνου του,
• επιτρέπουμε παράταση χρόνου και συχνά διαλείμματα,
• επιτρέπουμε χρήση βιβλίων μικρότερης δυσκολίας,
• ενθαρρύνουμε τον/τη μαθητή/τρια και του εφιστούμε πάντα την προσοχή,
• ενθαρρύνουμε τη φιλαναγνωσία , εξατομικευμένα και ομαδικά,
• υπογραμμίζουμε τις κύριες λέξεις και κάνουμε χρήση στρατηγικών κατανόησης,
• παρέχουμε συμπληρωματικά αρχεία ήχου και αρχεία video κατά τη διδασκαλία και αξιοποιούμε τον βοηθό ανάγνωσης μέσω κάποιου συμμαθητή.

Δυσκολίες στη γραφή και ορθογραφία:
• προσαρμόζουμε το πρόγραμμα δραστηριοτήτων με προτεραιότητα τις πιο απαιτητικές ακαδημαϊκές και κατόπιν τις λιγότερες πιεστικές κινητικές,
• διδάσκουμε αρχικά τους κανόνες και μετά τις εξαιρέσεις,
• από τις εξαιρέσεις διδάσκουμε τις σημαντικότερες,
• θέτουμε εφικτούς στόχους,
• μειώνουμε το επίπεδο δυσκολίας της ορθογραφίας χωρίς να χάνεται η επαφή με την υπόλοιπη διδακτική τάξη,
• υπογραμμίζουμε λέξεις με δύσκολη ορθογραφία,
• διδάσκουμε την αυτοαξιολόγηση ως προς τα λάθη, τη μορφή και το περιεχόμενο,
• δίνουμε περισσότερο χρόνο,
• δημιουργούμε ευκαιρίες γραφής διαφόρων τύπων.

Δυσκολίες στα μαθηματικά:
• ενισχύουμε την αυτοεικόνα του μαθητή σε σχέση με τα μαθηματικά,
• επιβραβεύουμε την προσπάθειά του,
• ενθαρρύνουμε το παιγνίδι με παιδαγωγικό υλικό μαθηματικών (π.χ. κάρτες),
• διδάσκουμε την προπαίδεια με εναλλακτικούς τρόπους,
• ενθαρρύνουμε ασκήσεις των τεσσάρων πράξεων για εμπέδωση,
• συνδέουμε τα μαθηματικά με την πραγματική ζωή (π.χ. νομίσματα και αντιστοίχιση με αγαθά),
• μειώνουμε ποσοτικά τα τεστ αξιολόγησης (π.χ. ασκήσεις) και μειώνουμε και το επίπεδο δυσκολίας,
• διδάσκουμε με τη χρήση οπτικών και γραφικών οργανωτών.

Δυσκολίες οπτικοκινητικού συντονισμού (δεξιότητα):
• δίνουμε ευκαιρίες πολυαιθητηριακής μάθησης,
• κάνουμε χρήση χαρτιού με τετράγωνα,
• παρέχουμε πολλές επιλογές μολυβιών και άλλων ειδών γραφής,
• μειώνουμε τις απαιτήσεις για γραπτές απαντήσεις μέσα από σύντομες απαντήσεις,
• δίνουμε σχεδιαγράμματα μαθήματος, γραπτές οδηγίες και σημειώσεις,
• ενθαρρύνουμε τη χρήση επεξεργαστή κειμένου (π.χ. Word MS Office),
• υποστηρίζουμε τη σταδιακή ανάπτυξη της γραφοκινητικής δεξιότητας (π.χ. στάση καρπού, δακτύλων και παλάμης).

Βιβλιογραφία
Τζιβινίκου, Σ. (2015). “Μαθησιακές δυσκολίες. Διδακτικές παρεμβάσεις.” Κάλλιπος, Αθήνα : Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα. <www.kallipos.gr>.