Το «διάβασμα μετά μουσικής» αποτελεί μια συνηθισμένη πρακτική μεταξύ των μαθητών. Ενώ πολλοί μαθητές ισχυρίζονται ότι διαβάζοντας με μουσική συνοδεία βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα της μελέτης, καθώς τους βοηθά στην απομνημόνευση και στη μείωση του άγχους, ορισμένοι ερευνητές αρνούνται τέτοιες παραδοχές. Το ερώτημα είναι το εξής : Θα ήταν γόνιμο και η ίδια η διδασκαλία να συνοδεύεται από μουσική; Μια χρήσιμη μελέτη των Janina A. M. Lehmann  και Tina Seufert με τίτλο «The Influence of Background Music on Learning in the Light of Different Theoretical Perspectives and the Role of Working Memory Capacity» θα μπορούσε να ρίξει φως στην υπόθεση.  Παρουσιάζονται κάποια βασικά σημεία της παρακάτω:

Το φαινόμενο της «Επίδρασης της μουσικής του Μότσαρτ»

Μια πρώτη θεωρητική προσέγγιση εξηγεί γιατί η μουσική υπόκρουση θα μπορούσε να επηρεάσει θετικά τις μαθησιακές και γνωστικές ικανότητες. Πιθανώς η πιο γνωστή προσέγγιση σε αυτό το πεδίο είναι το γνωστό «φαινόμενο της επίδρασης της μουσικής του Μότσαρτ» (Mozart effect) (Rauscher et al., 1993).

Η υπόθεση της «Διέγερσης-Διάθεσης»

Η προηγούμενη προσέγγιση επικρίθηκε από τους Husain et al. (2002), οι οποίοι διατύπωσαν την υπόθεση της «Διέγερσης-Διάθεσης». Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή η μουσική δεν έχει άμεση επίδραση στις γνωστικές ικανότητες, αλλά τις επηρεάζει διαμεσολαβητικά μέσω της διέγερσης και της διάθεσης.

Ενώ οι μαθητές που παρουσιάζουν μικρή διέγερση δεν είναι αρκετά αφοσιωμένοι για να επενδύσουν πραγματικά στη διαδικασία εκμάθησης, η υπερβολική διέγερση μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα περισπασμού, όπως το άγχος. Έτσι, ένα μέσο επίπεδο διέγερσης είναι το βέλτιστο για τη μάθηση.

Εξετάζοντας την έννοια της διάθεσης, η υπόθεση της διέγερσης-διάθεσης ορίζει τη διάθεση ως αναφορά σε συναισθήματα (Sloboda and Juslin, 2001). Η μουσική συνοδεία οδηγεί σε διαφορετικά συναισθήματα που εξαρτώνται από τη μελωδία της μουσικής και από το αν πχ είναι γραμμένη σε κλίμακα ματζόρε ή μινόρε(Husain et al., 2002). Σε γενικές γραμμές, η θετική διάθεση συνδέεται με καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα (Isen, 2002) ενώ η αρνητική διάθεση ή η πλήξη εμποδίζει τη μάθηση (O’Hanlon, 1981, Pekrun, 2006). Με βάση αυτό, η διαμεσολαβητική επίδραση της διάθεσης φαίνεται εύλογη.

Εν ολίγοις, τόσο το φαινόμενο της επίδρασης της μουσικής του Μότσαρτ όσο και η υπόθεση της Διέγερσης-Διάθεσης δηλώνουν ότι η μουσική συνοδεία μπορεί να προωθήσει τη μάθηση, ενώ η υπόθεση της Διέγερσης-Διάθεσης λαμβάνει επίσης υπόψην τα χαρακτηριστικά της μελωδίας. Ένα κομμάτι της μουσικής πρέπει να είναι στο σωστό ρυθμό και στη σωστή κλίμακα ώστε να μπορεί να προκαλέσει την κατάλληλη διέγερση και διάθεση στον εκπαιδευόμενο.

Ο ρόλος της χωρητικότητας της Μνήμης Εργασίας

Η χωρητικότητα της Mνήμης Eργασίας είναι η ικανότητα να διατηρούμε τις ακατέργαστες πληροφορίες σε άμεση εποπτεία, ώστε να μπορούμε να τις χειριστούμε και να μετατρέψουμε σε μια πιο χρήσιμη μορφή (Schneider & McGrew, 2012). Οι μεμονωμένες διαφορές στη χωρητικότητα Μνήμης Εργασίας εμφανίζονται να προέρχονται από δύο συνιστώσες: την ικανότητα διατήρησης πληροφοριών στην κύρια μνήμη και την ικανότητα χειρισμού της προσοχής στην αναζήτηση πληροφοριών στην αποθηκευμένη μακροχρόνια μνήμη (Unsworth & Engle, 2007).

Οι Salamé και Baddeley (1989) δηλώνουν ότι είναι αδύνατο οι μαθητές να μην επεξεργάζονται τις ακουστικές πληροφορίες και δεύτερον, ότι οι ακουστικές πληροφορίες επεξεργάζονται πάντοτε πρώτα. Έτσι, μόνο αν η χωρητικότητα της Μνήμης Εργασίας είναι αρκετά υψηλή, οι μαθητές έχουν επαρκή ικανότητα να επενδύσουν στο μαθησιακό έργο αφού επεξεργαστούν τις ακουστικές πληροφορίες. Στην περίπτωση αυτή, η κατάλληλη συνοδευτική μουσική θα μπορούσε να είναι προς όφελος των μαθητών, επηρεάζοντας θετικά τη διάθεσή τους και το επίπεδο διέγερσης, ενισχύοντας κατά συνέπεια τη μαθησιακή διαδικασία. Εδώ να τονίσουμε ότι αναφερόμαστε πάντα σε μουσική χωρίς στίχους.

Όταν οι μαθητές με χαμηλή χωρητικότητα Μνήμης Εργασίας πρέπει να επεξεργαστούν συνοδευτική μουσική, δεν υπάρχει αρκετή χωρητικότητα για να επενδύσουν στο εκπαιδευτικό έργο. Ακόμα κι αν οι μαθητές ήταν σε μια άριστη κατάσταση μάθησης σχετικά με την διέγερση και τη διάθεση, δεν θα ήταν σε θέση να μάθουν, καθώς απλά δεν θα μπορούσαν να επεξεργαστούν τις πληροφορίες του υλικού προς μάθηση παράλληλα με τη μουσική. Εδώ θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν και το ίδιο το εκπαιδευτικό υλικό καθώς η χωρητικότητα Μνήμης Εργασίας επηρεάζεται άμεσα από αυτό. Τα  πολύπλοκα ή κακώς σχεδιασμένα θέματα προς μελέτη επιβαρύνουν σε μεγάλο βαθμό την χωρητικότητα Μνήμης Εργασίας (Sweller, 2010 · Sweller et al., 2011) και γι’ αυτό η μουσική συνοδεία θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο όταν το ίδιο το εκπαιδευτικό υλικό δεν είναι πολύ απαιτητικό.

Τελικά;

Η έρευνα αυτή συνηγορεί πως δεν μπορεί να προταθεί η γενικευμένη διδασκαλία μετά μουσικής και πως η μουσική συνοδεία κατά τη διαδικασία της μάθησης θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα θέμα προσωπικής προτίμησης των μαθητών.

Ωστόσο, οι μαθητές θα πρέπει να είναι προσεκτικοί με την απόφασή τους ως προς το ποια μουσική επιλέγουν να ακούσουν: Η μουσική με στίχους δημιουργεί ενδεχομένως περισπασμούς ενώ και η ίδια η μελωδία με τα συναισθήματα που προκαλεί μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά στη διαδικασία της μάθησης.

Ευτυχώς, υπάρχει αρκετή διαθέσιμη μουσική, έτσι ώστε ο καθένας από εμάς να έχει την ευκαιρία να ακούσει την προτιμώμενη μουσική, η οποία μπορεί να είναι ευνοϊκή για τη μάθηση.

(Σας παραθέτω ένα κομμάτι που έγραψα ως φοιτήτρια και με βοήθουσε να συγκεντρωθώ στη μελέτη σε περιόδους εξεταστικής.)

Βιβλιογραφία

Janina A. M. Lehmann, & Tina Seufert, (2017), The Influence of Background Music on Learning in the Light of Different Theoretical Perspectives and the Role of Working Memory Capacity, Front Psychol., 8: 1902.

Naveen Kumar, M.A. Wajidi, Y.T. Chian, Ashwini P Aithal (2016), The effect of listening to music on concentration and academic performance of the student: Cross-sectional study on medical undergraduate students, Research Journal of Pharmaceutical, Biological and Chemical Sciences 7(6):1190-1195

Gregory Crowther (2012), Using Science Songs to Enhance Learning: An Interdisciplinary Approach, CBE Life Sci Educ., 11(1): 26–30.

W. Joel Schneider , (2016), Strengths and Weaknesses of the Woodcock–Johnson IV Tests of Cognitive Abilities, WJ IV Clinical Use and Interpretation

 

 

One Reply to “Διδασκαλία μετά μουσικής : Πώς επηρεάζει τη διαδικασία μάθησης”

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *