Ο εννοιολογικός χάρτης (concept map) (Novak, 1981) είναι µια διδακτική τεχνική και στρατηγική που έχει ως σκοπό να ενισχύσει την ουσιαστική µάθηση (meaningful learning) (Ausubel et al., 1978).
Η ουσιαστική µάθηση αφορά:
(α) ο εκπαιδευόµενος διαθέτει ένα σύνολο γνώσης που έχει για τον ίδιο νόηµα και στο οποίο είναι δυνατόν να συσχετιστεί η νέα γνώση,
(β) το περιεχόµενο του µαθήµατος να είναι μπορεί να συσχετιστεί µε τη γνωστική δοµή του εκπαιδευόµενου κατά µη αυθαίρετο και επιφανειακό τρόπο.
Συγκεκριµένα, ο Novak (Novak & Gowin, 1984; Novak, 1998) µε τον εννοιολογικό χάρτη εφαρµόζει την κεντρική ιδέα του Ausubel (Ausubel et al., 1978), δηλαδή ότι η ουσιαστική µάθηση είναι δυνατή όταν τα νέα δεδοµένα ενσωµατώνονται σε ένα δίκτυο σχετικών εννοιών.
Στοιχεία ενός Εννοιολογικού Χάρτη
Ένας εννοιολογικός χάρτης απεικονίζει µία συγκεκριµένη έννοια που αποκαλείται κεντρική έννοια και αποτελείται από κόµβους και συνδέσµους (Novak & Gowin, 1984). Οι κόµβοι αναπαριστούν τις έννοιες και για την αναπαράσταση τους χρησιµοποιούνται σχήµατα κύκλων, ελλείψεων ή παραλληλογράµµων. Κάθε κόµβος έχει µια ετικέτα που τον χαρακτηρίζει. Οι σύνδεσµοι προσδιορίζουν τις σχέσεις µεταξύ των εννοιών. Ένας σύνδεσµος περιγράφει πώς µια έννοια συνδέεται µε µια άλλη.
CmapTools: Ερευνητικό Εργαλείο Εννοιολογικής Χαρτογράφησης
Το CmapTools (Cañas, Hill, Carff & Suri, 2003) είναι ένα πακέτο λογισµικού που επιτρέπει στους χρήστες να συνεργάζονται κατά τη διάρκεια κατασκευής ενός εννοιολογικού χάρτη και να διαµοιράζονται/δηµοσιεύουν µε εύκολο τρόπο τους χάρτες που δηµιουργούν. Το συγκεκριµένο λογισµικό δίνει τη δυνατότητα προσθήκης σε έναν εννοιολογικό χάρτη υπερσυνδέσµων που αφορούν διάφορες πηγές ή άλλους εννοιολογικούς χάρτες και δηµιουργεί αυτόµατα HTML εκδόσεις ενός εννοιολογικού χάρτη για εύκολη πρόσβασή.
ΣΤΟΧΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Cmaptools
Μέσα στα πλαίσια του μαθήματος της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας (υπεύθυνος καθηγητής κ. Π.Στασινάκης) μας ανατέθηκε να φτιάξουμε ένα εννοιολογικό χάρτη, με θέμα ¨ΑΡΘΡΩΣΕΙΣ¨ (Βιολογία Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ). Χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο Cmaptools. Το διδακτικό αυτό εργαλείο χρησιμοποιήθηκε με τους εξής τρόπους. Αρχικά δημιουργήσαμε και επεξεργαστήκαμε τον εννοιολογικό χάρτη των ¨ΑΡΘΡΩΣΕΩΝ¨ στον υπολογιστή μας. Πως το επεξεργαστήκαμε; Ενσωματώθηκαν ιστοσελίδες, κείμενα, εικόνες, βίντεο και ακολούθως ανεβάσαμε τον εννοιολογικό χάρτη στο cloud.
Τέλος κάναμε εξαγωγή του χάρτη ως εικόνα…
ΚΑΙ ΩΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ …(εδώ παρατίθεται ο σύνδεσμος)
ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΑΡΤΗ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΣΕΩΝ
Με τον προτεινόμενο εννοιολογικό χάρτη ο μαθητής/μαθήτρια θα πρέπει να είναι σε θέση:
- Να διακρίνει τα είδη των αρθρώσεων
- Να εντοπίζει διαφορές μεταξύ των διαρθρώσεων και συναρθρώσεων
- Να περιγράφει συνοπτικά τα κύρια μέρη της διάρθρωσης
- Να περιγράφει συνοπτικά τον τρόπο κίνησης των αρθρώσεων, χρησιμοποιώντας από ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Ausubel D., Novak J., & Hanesian H. (1978). Educational Psychology: A cognitive view. (2nd ed.) New York: Holt, Rinehart & Winston.
Cañas, A. J., Hill, G., Carff, R. & Suri, N. (2003). CmapTools: A knowledge modeling and sharing toolkit. Technical Report IHMC CmapTools 93-01, Institute for Human and Machine Cognition.
Novak J. (1981). Applying learning psychology and philosophy of science to biology teaching. The American Biology Teacher, 43 (1), pp. 12-20.
Novak J. (1998). Learning, Creating and Using knowledge: Concept Maps as Facilitative Tools in schools and Corporations. Lawrence Erlbaum Associates.
Novak J., & Gowin D. (1984). Learning how to learn. Cambridge University Press.
http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2250/Biologia_A-Gymnasiou_html-empl/index5_4.html