Εργασία του μαθήματος

Εκπαιδευτική Τεχνολογία – Πολυμέσα στη Διδασκαλία της Βιολογίας

Χαματζόλας Στυλιανός, Γιακουμή Σοφία

Καθ. Π. Στασινάκης

Για τη συγκεκριμένη διδακτική Ενότητα (Βιολογία Β΄ Λυκείου, Κεφάλαιο 4: «Γενετική») θα εφαρμοστεί το Διδακτικό Μοντέλο 5Ε και θα ακολουθηθεί η παρακάτω διδακτική προσέγγιση, χωρισμένη σε φάσεις.

ΦΑΣΗ 1. ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ

Σε πρώτη φάση γίνεται διατύπωση ορολογίας και μικρή εισαγωγή στην έννοια της γενετικής. Παράλληλα, γίνεται οργάνωση της ύλης με επεξηγηματικό τρόπο ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη κατανόηση από τους μαθητές.

Έχουμε ποτέ ακούσει τον όρο DNA; Σε κάποια ταινία, ίσως;

Δημιουργούμε συνδετικούς κρίκους ανάμεσα στην πρότερη και την παρούσα γνωστική εμπειρία των μαθητών μας:

Πώς κάθε οργανισμός κληρονομεί από τους προγόνους του και κληροδοτεί στους απογόνους του;

Η γενετική είναι ο κλάδος της Βιολογίας στον οποίο υλοποιείται η μελέτη των γονιδίων και της κληρονομικότητας, συμβάλλοντας στην κατανόηση της. Ο απώτερος στόχος είναι η διάκριση της σχέση του γενετικού υλικού με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των οργανισμών και η αναγνώριση ότι το γονίδιο αποτελεί τμήμα του DNA.

ΦΑΣΗ 2. ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ

Ο εκπαιδευτικός αναπτύσει τις υπάρχουσες έννοιες και διευκρινίζει τυχόν παρανοήσεις. Στην συνέχεια, διατυπώνει ερωτήσεις προς τους μαθητές ώστε να επιτευχθεί η προσπάθεια σκέψης αυτών.

Παράλληλα, προβάλει την αρχή (μέρος) των παρακάτω βίντεο, για να κρατήσει το ενδιαφέρον (τα πρώτα 42 δευτερόλεπτα από το βίντεο της Μίτωσης και τα πρώτα 13 δευτερόλεπτα από το βίντεο της Μείωσης). Κατά τη διάρκεια των πρώτων αυτών δευτερολέπτων τίθενται οι προβληματισμοί:

Μίτωση. Πώς το σώμα «επισκευάζει» τις πληγές μας; Πώς μεγαλώνουν τα νύχια μας; Πώς μεγαλώνουμε εμείς;

Μείωση. Αναρωτήθηκες ποτέ γιατί δύο αδέλφια, ενώ έχουν τους ίδιους γονείς, είναι τόσο διαφορετικά μεταξύ τους;

Έτσι, ο μαθητής ως παθητικός αποδέκτης γνώσης αντικαθίσταται από την ενεργητική συμμετοχή του και η στείρα απομνημόνευση μετατρέπεται σε κατανόηση και εμβάθυνση.

Επίσης, προτρέπει τους μαθητές να ασχοληθούν με ένα καθημερινό φαινόμενο και να εξάγουν την συσχέτιση των γνώσεων τους με αυτό, δείχνοντας τους παρακάτω πίνακες και θέτοντας το ερώτημα:

Εγώ και ο σύζυγός μου έχουμε ομάδα αίματος Α. Τα δύο παιδιά μου έχουν επίσης ομάδα Α. Το τρίτο μου παιδί, όμως, έχει ομάδα Ο. Γιατί συνέβη αυτό;

Στη συνέχεια προτρέπουμε: Σε μία ασθένεια που παρουσιάζει κληρονομικότητα να εξευρεθεί η γενετική διαδικασία σύμφωνα με την οποία εμφανίζεται αυτή η ιδιότητα και τα αποτελέσματα στους απογόνους. Παράδειγμα:

Τί συμβαίνει όταν ένα παιδί γεννηθεί με μεσογειακή αναιμία, ενώ οι γονείς του δεν έχουν;

ΦΑΣΗ 3. ΕΞΗΓΗΣΗ

Γίνεται αναφορά στην μίτωση, που είναι ο βασικός τύπος κυτταρικής διαίρεσης των ευκαρυωτικών κυττάρων και στην μείωση που αποτελεί παραλλαγή της. Ο εκπαιδευτικός διδάσκει αναλυτικά τα φαινόμενα, χρησιμοποιώντας την επιστημονική ορολογία, με παραδείγματα και συνεχή αιτιολόγηση για την καλύτερη κατανόηση της ύλης. Εδώ μπορεί προβάλει την συνέχεια των προηγούμενων βίντεο της Μίτωσης και της Μείωσης.

Τέλος, εξηγούνται αναλυτικά, πάντα χρησιμοποιώντας την επιστημονική ορολογία, οι ομοιότητες και οι διαφορές των δύο αυτών φαινομένων. Συμπληρωματικά προβάλεται και το παρακάτω βίντεο:

Σύγκριση Μίτωσης και Μείωσης – Ομοιότητες και Διαφορές

ΦΑΣΗ 4. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Στο στάδιο αυτό οι καθηγητές αναθέτουν στους μαθητές δραστηριότητες εφαρμόζοντας στην πράξη όλα όσα διδάχθηκαν. Παράλληλα, προτρέπεται να συσχετίσουν ένα καθημερινό φαινόμενο με την ύλη που έμαθαν με επεξήγηση. Ο στόχος είναι η εννοιολογική κατανόηση.

Χρήση κατάλληλων διαδραστικών εφαρμογών:

Κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι γενετικές πληροφορίες καταγράφονται στο DNA και στη συνέχεια εκφράζονται και μεταβιβάζονται στην επόμενη γενιά με την χρήση της εφαρμογής

Pigeon Breeding: Genetics At Work

Σημαντικός στόχος μας είναι ο μαθητής, στο τέλος της ενότητας, να συσχετίζει τους τρόπους κυτταρικής διαίρεσης, με την αναπαραγωγή και την ανάπτυξη ενός οργανισμού, διακρίνοντας τους παράγοντες που προκαλούν μεταλλάξεις. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να αιτιολογεί το γεγονός ότι οι μεταλλάξεις μπορεί να έχουν θετικές ή αρνητικές συνέπειες. Βέβαια, είναι σπουδαίο να αναγνωριστεί η συμβολή της γενετικής μηχανικής στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων, αναδεικνύοντας την  καταλληλόλητα της μίτωσης για την αντικατάσταση και αποκατάσταση βλαβών στους ιστούς τους. Με αυτό τον τρόπο δίδεται η δυνατότητα διεύρυνσης των πνευματικών οριζόντων των μαθητών και των δεξιοτήτων τους.

ΦΑΣΗ 5. ΕΞΕΤΑΣΗ

Οι μαθητές ενθαρρύνονται να αξιολογήσουν ό,τι έχουν κατανοήσει, καθώς και τις ικανότητες που απέκτησαν μέσω Φύλλων Εργασίας:

Θέμα 1. Μπορείς να τοποθετήσεις τις παρακάτω εικόνες στη σωστή σειρά;

Θέμα 2. Αναφέρετε δύο παραδείγματα εφαρμογών των ερευνών σχετικά με το γενετικό υλικό, και αιτιολογήστε τις δυνατότητες αξιοποίησής τους σε τομείς της καθημερινής ζωής.

ΠΗΓΕΣ

Στασινάκης, Π. (2015). Το Διδακτικό Μοντέλο των 5Ε και η εφαρμογή του στη Βιολογία: φύλλα εργασίας στην καθημερινή διδακτική πρακτική για τα μαθήματα του Λυκείου. Στο Α. Πολύζος, Δ. Σχίζας, Π. Στασινάκης και Γ. Βαρδακώστας (Επιμ.). Πρακτικά εργασιών 3^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «Η Βιολογία στην Εκπαίδευση», (σσ 93-100). Κατερίνη: Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων. ISBN: 978-618- 81159-1-0.

Φωτόδεντρο ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ. Βιολογία (Β΄ Λυκείου) – Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο).

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/pdf/8547/5146/22-0049-01-Biologia_B-Lykeiou Vivlio

https://www.nagwa.com/

https://genetics.thetech.org/ https://learn.genetics.utah.edu/

ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

• https://www.infolaw.co.uk/partners/collecting-dna-samples-for-a-dna-test/
• https://www.westend61.de/en/imageView/CUF54777/scientist-pipetting-dna-samples-into-microcentrifuge-tubes-during-an-experiment-in-the-laboratory-with-the-dna-profile-on-the-monitor-screen
• https://s3.envato.com/files/334623528/25062020-_1266232.jpg
• https://image1.slideserve.com/1823658/slide1-l.jpg
• https://study.com/cimages/videopreview/videopreview-full/mr67izuxe3.jpg
• https://image.shutterstock.com/z/stock-vector-illustration-of-biology-sexual-reproduction-is-a-kind-of-life-cycle-where-generations-alternate-1243307659.jpg
• https://useruploads.socratic.org/TIAC0SdVTe6hlvjNzHhg_dc60222a6003e90c6ed9ff9dbf83.jpg