Σύμφωνα με τον Κάρολο Δαρβίνο, η Φυσική Επιλογή συνιστά μία διαδικασία μη τυχαίας επιλογής τυχαίων εξελικτικών αλλαγών από τη φύση, επιτρέποντας την επικράτηση συγκεκριμένων χαρακτηριστικών που -εντός ορισμένων χωρικών και χρονικών περιβαλλοντικών πλαισίων- προσφέρουν προσαρμοστικό πλεονέκτημα στους φορείς τους.

Πηγή Εικόνας: [Χ]

Μολονότι πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες και πιο διάσημες επιστημονικές θεωρίες,  η Φυσική Επιλογή αποτελεί ένα από τα πλέον δυσνόητα βιολογικά ζητήματα, με τους μαθητές συχνά να σημειώνουν πολύ δύσκολα αντιμετωπίσιμες παρανοήσεις κατά τη διδασκαλία της. Έχει μάλιστα παρατηρηθεί πως η πιο κοινή παρεξήγηση των μαθητών αφορά διάφορες εκδοχές της ιδέας ότι μεμονωμένα άτομα μπορούν να εξελιχθούν (είτε γιατί το περιβάλλον τα αλλάζει, είτε γιατί δεν χρησιμοποιούν συγκεκριμένα μέρη του σώματός τους, τα οποία εξαλείφονται και δεν κληροδοτούνται στους απογόνους), ενώ το γεγονός ότι πολυσύνθετες μορφές ζωής προέκυψαν μέσω μιας διαδικασίας η οποία εξ ορισμού δεν έχει κάποιο τελικό στόχο περιπλέκει τα πράγματα ακόμα περισσότερο.

Προκειμένου, λοιπόν, να εξασφαλισθεί η σωστή αφομοίωση του τρόπου δράσης της Φυσικής Επιλογής, ο εκπαιδευτικός θα μπορούσε να παρουσιάσει στην τάξη ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα, τα οποία στη συνέχεια οι μαθητές θα συζητήσουν και θα αναλύσουν μεταξύ τους. Ενδεικτικό βοηθητικό υλικό στην κατεύθυνση αυτή αποτελούν οι “Έξι Ασκήσεις Τάξης για τη διδασκαλία της Φυσικής Επιλογής σε προπτυχιακούς φοιτητές Βιολογίας” των ερευνητών της Μοντάνα, καθώς το ακόλουθο βίντεο.

Πέραν από την ευρύτερη κάλυψη του θέματος της Φυσικής Επιλογής με έναν πολύ παραστατικό και επεξηγηματικό τρόπο, το παραπάνω βίντεο εμπεριέχει το παράδειγμα των καλλιεργήσιμων φυτών (έναρξη στο 05:06 λεπτό), στο οποίο η δράση της Φυσικής Επιλογής παραλληλίζεται με αυτή ενός αγρότη. Στο παράδειγμα, εάν από κάθε φυτική γενεά επιλέγονται και καλλιεργούνται μόνο οι σπόροι των φυτών που διαφέρουν “προς το καλύτερο” απ’ τους πατρικούς οργανισμούς, τότε με το πέρασμα των γενεών ο αγρότης θα καταλήξει να παράγει μια φυτική ποικιλία πολύ διαφορετική από την αρχική και προσαρμοσμένη στα δικά του δεδομένα (εύρωστα φυτά). Όπως, λοιπόν, ο αγρότης μπορεί -μετά από πολλούς αναπαραγωγικούς κύκλους- να δημιουργήσει μια νέα ποικιλία φυτού με ιδανικά για την αγορά χαρακτηριστικά, έτσι κι ένα νέο είδος μπορεί να δημιουργηθεί μέσω της Φυσικής Επιλογής, προσαρμοσμένο στα δεδομένα του εκάστοτε περιβάλλοντος.

Αντίστοιχο παράδειγμα “τεχνητής” επιλογής (ως ανάλογο της δράσης της Φυσικής Επιλογής στη φύση) αναφέρεται και στο επιστημονικό άρθρο που παρατίθεται παραπάνω, όπου η μία εκ των έξι αναφερόμενων ασκήσεων καλεί τους μαθητές να απαντήσουν το διασκεδαστικό ερώτημα “Πώς θα μετατρέπατε μια αγέλη λύκων σε τσιουάουα;” (οι υπόλοιπες 5 Ασκήσεις αναφέρονται σε σχόλιο στο τέλος του άρθρου). Σημειώνεται πως όταν μαθητές κλήθηκαν να συζητήσουν τον προβληματισμό αυτό μεταξύ τους, πέραν της “ορθής” απάντησης (επιλογή και αναπαραγωγή για πολλαπλές γενεές μόνο των λύκων με μικρό σώμα, κοντό πρόσωπο και συγκεκριμένο τρίχωμα), βγήκαν στην επιφάνεια και χαρακτηριστικές παρανοήσεις (π.χ. οι λύκοι θα γίνουν λιγότερο επιθετικοί και θα αποκτήσουν μικρότερα δόντια εάν τους παρέχεται άφθονο φαγητό) τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει πάντοτε να συνυπολογίζουν και να επιδιορθώνουν.

Τέλος, το ακόλουθο βίντεο αποτελεί, επίσης, πολύ βοηθητικό υλικό για τους Έλληνες καθηγητές Βιολογίας στην Γ’ Λυκείου, καθώς ανακεφαλαιώνει και συνοψίζει πολύ παραστατικά και ευχάριστα τα κυριότερα σημεία της σχετικής με τη Φυσική Επιλογή διδακτέας ύλης.

Εικόνα Άρθρου: ΠΗΓΗ

4 Replies to “Αποκωδικοποιώντας τη Φυσική Επιλογή”

    1. Συγγνώμη για την καθυστερημένη απάντηση, σκόπευα να χρησιμοποιήσω στην πράξη κάποιες από αυτές τις Ασκήσεις, αλλά επειδή δεν πέτυχε απόλυτα η ενσωμάτωσή τους στο καινούριο μου άρθρο, γράφω εδώ περιληπτικά τα βασικά σημεία.

      Οι Έξι Ασκήσεις είναι πρακτικά 6 Ερωτήματα/Θέματα Συζήτησης τα οποία οι εκπαιδευτικοί θέτουν στην τάξη και με τη βοήθεια πρόσθετου επιστημονικού υλικού που παρέχεται στους μαθητές, τα παιδιά συζητούν (αρχικά μεταξύ τους ανά δύο, ενώ στην πορεία στη συζήτηση συμμετέχουν όλα τα μέλη της τάξης με ερωτήσεις των διδασκόντων) και προσπαθούν να οργανώσουν και να κατανοήσουν το ποια είναι η σωστή απάντηση/προσέγγιση.

      Από τις έξι ασκήσεις στο παρόν άρθρο χρησιμοποιήθηκε μόνο η πρώτη (Πώς θα μετατρέπατε μια αγέλη λύκων σε τσιουάουα;), ως η πιο κατάλληλη για την ευρύτερη κατανόηση της Φυσικής Επιλογής και η πιο καλά εναρμονισμένη με τα υπόλοιπα παραδείγματα του άρθρου.

      Οι υπόλοιπες 5 Ασκήσεις του paper είναι:

      1. Από πού ήρθε το γονίδιο της λευκής γούνας στα ποντίκια του είδους Peromyscus polionotus;
      (Λευκή γούνα στο υπο-είδος που κατοικεί σε αμμώδες περιβάλλον – Σύνδεση με τη σημαντικότητα των μεταλλαγών για τη δημιουργία νέων φαινοτύπων, αλλά και την τυχαιότητα αυτών των μεταλλαγών.)
      2. Εξελίσσονται οι άνθρωποι; Αν ναι, ποιο χαρακτηριστικό αλλάζει; Εξηγείστε.
      (Προσέγγισαν την απάντηση μέσω συζήτησης περί προϋποθέσεων της Φ.Ε. -παρέκκλιση, κληρονομικότητα, διαφορική αναπαραγωγική επιτυχία- μετά από απαντήσεις του τύπου “Οι υπολογιστές μας κάνουν εξυπνότερους” από τους μαθητές.)
      3. Πώς θα ελέγχατε εάν τα παγόνια με μεγάλες βούλες στις ουρές τους έχουν “καλά γονίδια”;
      (Συζήτηση για την επικράτηση χαρακτηριστικών που δεν προσφέρουν ξεκάθαρο προσαρμοστικό πλεονέκτημα – Παραδείγματα από Ζωολογικούς Κήπους που συσχετίζουν την ύπαρξη βουλών με την εύρεση αναπαραγωγικού συντρόφου – Εισαγωγή στην υπόθεση των “Καλών Γονιδίων” – Σύνδεση με την επιλογή αναπαραγωγικού συντρόφου.)
      4. Τι προβλέπει η Φ.Ε. για την εξέλιξη της ανθεκτικότητας του E. coli στα αντιβιοτικά;
      (Παροχή μελετών που εξετάζουν την μετατροπή του αλληλομόρφου ΤΕΜ-1 σε ΤΕΜ-25 (μεταλλαγή 3 αμινοξέων) στο βακτηριακό γονίδιο – Σύνδεση με την εξέλιξη ενός σύνθετου χαρακτηριστικού που προϋποθέτει τη συσσώρευση πολλαπλών μεταλλαγών, οι οποίες ενισχύουν την αρμοστικότητα του οργανισμού.)
      5. Θα μπορούσε η αυτοκτονία να αποτελεί προσαρμογή του είδους των λεμμών;
      (Συζήτηση για το ότι η Φ.Ε. δεν περιορίζεται στην επιλογή “καλών” χαρακτηριστικών – Προβολή βίντεο που δείχνει την ομαδική αυτοκτονία ατόμων του είδους – Συζήτηση και προβληματισμός για το πώς ένα τέτοιο χαρακτηριστικό θα μπορούσε να έχει ευνοηθεί από τη Φ.Ε. – Δεύτερο ντοκιμαντέρ αναιρεί το πρώτο, δείχνοντας ότι η ομαδική αυτή αυτοκτονία ήταν σκηνοθετημένη.)

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *