΄Ατυπη μάθηση σε εκκολαπτόμενους εκπαιδευτικούς Βιολόγους. Ναι ή όχι;

Τις τελευταίες δεκαετίες η άτυπη μάθηση αποτελεί ένα αναδυόμενο πεδίο στο χώρο της εκπαίδευσης και συγκεκριμένα στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών Affeldt, κα. (2017). Με τον όρο άτυπη μάθηση προσδιορίζουμε τις ευκαιρίες που προσφέρονται για μάθηση της επιστήμης και είναι διαθέσιμες εκτός των σχολείων Stocklmayer, κ.α., (2010). Στον αντίποδα, τυπική μάθηση παρέχεται από το σχολείο ή άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως τα πανεπιστήμια και τα κολέγια Σκάγια, Αβραμίδου, (2015).

Θέλοντας να μελετήσουν την επίδραση της άτυπης μάθησης σε φοιτητές που προορίζονταν να γίνουν εκπαιδευτικοί Βιολόγοι στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ειδήμονες από το University of British Columbia του Καναδά (Εικ. 1) αναδιαμόρφωσαν το πρόγραμμα της πρακτικής των πρώτων. Πιο συγκεκριμένα, αντικατέστησαν την πρακτική των 15 εβδομάδων σε σχολικές τάξεις με πρακτική 10 εβδομάδων σε σχολεία και 3,5 εβδομάδων στο Vancouver Aquarium marine science centre (Εικ. 2).  Η συνεργασία των δύο προέκυψε σαν μια προσπάθεια αποκόλλησης από το κλασσικό εκπαιδευτικό μοντέλο και έτρεξε πιλοτικά έχοντας ως αποδέκτες 8 σε αριθμό φοιτητές.

Οι λόγοι που ώθησαν την πανεπιστημιακή κοινότητα να πάρει αυτή την πρωτοβουλία ήταν τρεις. Πρώτον, υπήρχε η ανησυχία πως η πρακτική άσκηση μέσα σ’ ένα αμιγώς σχολικό περιβάλλον δε βοηθούσε ούτε στην ευρεία ανάπτυξη του μαθητευόμενων εκπαιδευτικών ούτε στην προσαρμογή τους σε ποικίλλα μαθησιακά περιβάλλοντα. Δεύτερον, είχαν ως στόχο να προσφέρουν μια βιωματική εμπειρία στους εκκολαπτόμενους φοιτητές σε ένα περιβάλλον άτυπης εκπαίδευσης όπως είναι το συγκεκριμένο ενυδρείο, το οποίο φιλοξενεί αρκετά εκπαιδευτικά προγράμματα. Τρίτον, αξιολόγησαν πως μια τέτοια εμπειρία θα τους μεταμόρφωνε σε πιο δραστήριους εκπαιδευτές. Οι λόγοι αυτοί βρήκαν σύμφωνους τους ιθύνοντες του ενυδρείου οι οποίοι από την πλευρά τους θεώρησαν εξίσου σημαντικό να μεταδώσουν μηνύματα οικολογικής διαχείρισης στους διδασκόμενους φοιτητές οι οποίοι με τη σειρά τους θα τα περάσουν στις επόμενες γενιές των μαθητών που θα έχουν. Ακόμη, ήταν φιλικοί με την ιδέα της εφαρμογής νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα πρότειναν οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι.

Η πρακτική στο ενυδρείο εφαρμόστηκε ύστερα από την παρέλευση 10 εβδομάδων διδασκαλίας σε σχολικές τάξεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Κατόπιν, ακολούθησαν τρεις ημέρες όπου οι συμμετέχοντες ξεναγήθηκαν στις εγκαταστάσεις και ήρθαν σ’ επαφή με τα εκπαιδευτικά προγράμματα του ενυδρείου τα οποία πραγματεύονταν θέματα όπως η γνωριμία με τη θαλάσσια διαχείριση, η ανάδειξη της σπουδαιότητας των οικοσυστημάτων, ενώ ιδιαίτερη έμφαση είχε δοθεί στην ποικιλία των θαλάσσιων ειδών ασπονδύλων.

Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής έδειξαν πως η τριβή των φοιτητών με την εν λόγω δομή της άτυπης μάθησης μόνο θετικό αντίκτυπο είχε στην αντίληψη τους για την εκπαίδευση, τη διδασκαλία και τη μάθηση. Πιο συγκεκριμένα αναδύθηκαν 10 θέματα τα οποία παρατίθενται ακολούθως:

1. Μέσα από την εξάσκηση του ρόλου τους ως εκπαιδευτές οικολογικών προγραμμάτων αλλά και τη συναναστροφή τους με το ήδη υπάρχον διδακτικό προσωπικό του ενυδρείου, οι νέοι διεύρυναν την παιδαγωγική τους σκέψη.
2. Έμαθαν να αναγνωρίζουν την ουσία του θέματος που καλούνταν να διδάξουν, μιας και στο χώρο αυτό είχαν τη σχετική ελευθερία που απαιτείται για κάτι τέτοιο σε αντίθεση με τις δομές τυπικής μάθησης (σχολεία), όπου εφαρμόζονταν τα στενά αναλυτικά προγράμματα σπουδών.
3. Έγιναν γνώστες της εφαρμογής της μεθόδου του εποικοδομητισμού, ενώ το εντυπωσιακό σε θαλάσσια ζωή περιβάλλον που τους περιστοίχιζε τους έδωσε τη δυνατότητα της αλληλεπίδρασης και κατ’ επέκταση της αληθινής μεταφοράς γνώσεων προς τους μαθητές.
4. Ανέπτυξαν διαφορετικές διδακτικές προσεγγίσεις μιας και οι σχολικές βαθμίδες των παιδιών στα οποία απευθύνονταν ποίκιλλαν από το νηπιαγωγείο έως και το γυμνάσιο. Επίσης, η επαφή τους με παιδιά δημοτικού τους έδωσε την ευκαιρία να σχηματίσουν μια εικόνα για τις αντιλήψεις τους γύρω από κάποια θέματα και έτσι να προετοιμαστούν κατάλληλα για τη μετέπειτα επαγγελματική επαφή τους με μαθητές γυμνασίου.
5. Απέκτησαν μια αίσθηση ελευθερίας και αυτονομίας μιας και εφάρμοζαν τις παιδαγωγικές τεχνικές που οι ίδιοι θεωρούσαν κατάλληλες σε κάθε περίσταση.
6. Μέσα από τη συνεργατική προσπάθεια της προετοιμασίας και της πραγματοποίησης των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, οι φοιτητές έμαθαν να δουλεύουν σε ομάδες.
7. Ενίσχυσαν την αυτοπεποίθηση τους ως εκπαιδευτικοί.
8. Η επαφή τους με διαφορετικές ηλικιακές ομάδες, τους βοήθησε στο να διαχειρίζονται καλύτερα το μαθητικό κοινό.
9. Εκτίμησαν τη δύναμη που έχει στη διδασκαλία της Βιολογίας η επαφή των παιδιών με τους ίδιους τους οργανισμούς.
10.  Βελτίωσαν τις οργανωτικές τους ικανότητες σχετικά με τη διοργάνωση αντίστοιχης μελλοντικής εκπαιδευτικής εκδρομής σε ένα περιβάλλον άτυπης μάθησης (π. βοτανικός κήπος, μουσείο φυσικής ιστορίας).

Οι παραπάνω ικανότητες δε θα μπορούσαν να έχουν αποκτηθεί μέσα από την πρακτική των μαθητών σε μια δομή τυπικής μάθησης όπως είναι τα σχολεία που τους φιλοξένησαν.

Ύστερα από αυτά που παρατέθηκαν είστε ακόμα επιφυλακτικοί σχετικά με την εφαρμογή των άτυπων μορφών μάθησης σε φοιτητές που στοχεύουν στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού;  Εγώ, καθόλου.

Στην Ελλάδα αντίστοιχοι χώροι που θα χρησίμευαν σε φοιτητές Βιολογίας που προορίζονται για εκπαιδευτικοί είναι τα κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, τα μουσεία φυσικής ιστορίας, ζωολογίας και βοτανικής, κάποια ενυδρεία και  βοτανικοί κήποι. Είμαι της άποψης πως η πρακτική σε αυτούς τους χώρους σε συνδυασμό με την πρακτική σε σχολικές αίθουσες θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα για τους σπουδαστές. Πέραν από τα πλεονεκτήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, σε αυτές τις δομές άτυπης μάθησης τα ερεθίσματα είναι τόσα πολλά και διαφορετικά που ο μαθητευόμενος εκπαιδευτικός δε θα δυσκολευτεί να δημιουργήσει μια συνθετική διδασκαλία. Επιπλέον, η επαφή με διαφορετικές ηλικιακές ομάδες μπορεί να δράσει ευεργετικά στη διδακτική του ευελιξία. Ας μην ξεχνάμε πως η εκπαίδευση είναι μια δυναμική διαδικασία η οποία αν κατευθυνθεί με ελευθερία και λήψη πρωτοβουλιών από τον εκπαιδευτικό μπορεί να οδηγήσει σε αξιοθαύμαστα αποτελέσματα.

Βιβλιογραφία

Σκάγια Α.,Αβρααμίδου Λ. Ο Ρόλος των Άτυπων Μορφών Μάθησης στην Κατάρτιση Εκπαιδευτικών για τη Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών, Έρευνα και πράξη, 35-46.

Affeldt, F., Tolppanen,S., Akselab, M., Eilks, I, (2017). The potential of the non-formal educational sector for supporting chemistry learning and sustainability education for all students – a joint perspective from two cases in Finland and Germany, (18), 13.

Anderson, D., Lawson, B., Mayer, J., Investigating the Impact of a Practicum Experience in an Aquarium on Pre-service Teachers, Teaching Education, (17), 341-353.

Stocklmayer S., Rennie L. and Gilbert J., (2010), The roles of the formal and informal sectors in the provision of effective science education, Stud. Sci. Educ., 46, 1–44.