Από: Δημήτρης Κουμαρέλας

 

 

Η αναπαραγωγή είναι η βιολογική διαδικασία με την οποία παράγεται κάθε νέος οργανισμός. Η αναπαραγωγή είναι θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ζωής και απαραίτητη για τη συνέχιση της ζωής μέσω της δημιουργίας απογόνων.

 

Διακρίνουμε δύο τύπους αναπαραγωγής:

 

α) Τη μονογονική αναπαραγωγή (μονογονία), και

 

β) την αμφιγονική αναπαραγωγή (αμφιγονία).

 

Στην πρώτη περίπτωση η αναπαραγωγή συμβαίνει χωρίς τη σεξουαλική επαφή μεταξύ ατόμων αντίθετου φύλου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διχοτόμηση (διαίρεση) του κυττάρου των μονοκύτταρων οργανισμών όπως είναι τα βακτήρια ή τα πρωτόζωα.

 

Επίσης, πολλά φυτά αναπαράγονται με μονογονία. Για παράδειγμα, αν κόψουμε ένα κλαδί από ένα γεράνι και το φυτέψουμε στο χώμα, θα παρατηρήσουμε ότι θα αναπτυχθεί ένα νέο γεράνι! Επιπλέον, νέοι φυτικοί οργανισμοί μπορούν να παραχθούν από ένα τμήμα της ρίζας ενός φυτού (μονογονική αναπαραγωγή με καταβολάδες) καθώς και από τμήμα του φύλλου ενός φυτού (μονογονική αναπαραγωγή με παραφυάδες).

 

Η πατάτα είναι παράδειγμα φυτού που αναπαράγεται και με τους δύο τρόπους. Νέο φυτό πατάτας αναπτύσσεται από τους κόνδυλους μιας πατάτας που έχουμε ξεχάσει για καιρό στο ντουλάπι!

 

 

Άλλα παραδείγματα είναι το αμπέλι, στο οποίο ένας βλαστός του αρχικού φυτού αυξάνεται πολύ, διεισδύει στο χώμα, βγάζει ρίζες και παράγει ένα νέο φυτό. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τη φραουλιά. Ένας βλαστός αναπτύσσεται πολύ, ακουμπάει το χώμα, δημιουργεί νέες ρίζες και έναν νέο φυτικό οργανισμό!

 

 

 

Αμφιγονική αναπαραγωγή στα φυτά

 

Η αμφιγονική αναπαραγωγή προϋποθέτει το ζευγάρωμα μεταξύ ατόμων του αντίθετου φύλου, ενός αρσενικού και ενός θηλυκού. Τα άτομα αυτά παράγουν εξειδικευμένα κύτταρα που ονομάζονται γεννητικά κύτταρα, ή αλλιώς, γαμέτες.

 

Γονιμοποίηση ονομάζεται η ένωση των γεννητικών κυττάρων, δηλαδή του αρσενικού γαμέτη με το θηλυκό γαμέτη. Από αυτήν την ένωση παράγεται το ζυγωτό, το πρώτο κύτταρο του νέου οργανισμού, το οποίο με αλλεπάλληλες κυτταρικές διαιρέσεις θα εξελιχθεί σε έμβρυο.

 

Ανθόφυτα, ονομάζονται τα φυτά που έχουν άνθη και αναπαράγονται αμφιγονικά. Στο άνθος παράγονται οι γαμέτες του φυτού και για αυτό το λόγο το άνθος χαρακτηρίζεται ως το αναπαραγωγικό όργανο του φυτού.

 

 

Διακρίνουμε τις εξής κατηγορίες ανθέων:

 

Αρσενικό άνθος: Είναι το άνθος που παράγει μόνο αρσενικούς γαμέτες. Αυτό το άνθος έχει εξειδικευμένες δομές στην περιφέρειά του, που ονομάζονται στήμονες. Οι στήμονες αποτελούνται από το νήμα, στην κορυφή του οποίου βρίσκονται οι ανθήρες. Στους ανθήρες βρίσκονται οι γυρεόκοκκοι (με κιτρινωπό χρώμα) οι οποίοι περιέχουν τους αρσενικούς γαμέτες του φυτού.

 

Θηλυκό άνθος: Είναι το άνθος που παράγει μόνο θηλυκούς γαμέτες, τα γνωστά ωάρια. Το θηλυκό άνθος έχει στο κέντρο του μια δομή που ονομάζεται Ύπερος και η οποία αποτελείται από το στίγμα (στην κορυφή), το στύλο και την ωοθήκη (στο κατώτερο μέρος του). Στην ωοθήκη βρίσκονται οι σπερματικές βλάστες μέσα στις οποίες βρίσκονται τα ωάρια, οι θηλυκοί γαμέτες του φυτού.

 

 

Τέλειο άνθος: Είναι το άνθος που έχει και στήμονες και ύπερο. Παράγει δηλαδή και αρσενικούς και θηλυκούς γαμέτες.

 

 

 

Για να γίνει η γονιμοποίηση, οι γυρεόκοκκοι πρέπει να μεταφερθούν από τους ανθήρες, στο στίγμα του υπέρου. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται επικονίαση και επιτυγχάνεται κυρίως με τη βοήθεια των εντόμων (όπως οι μέλισσες) και του ανέμου.

 

 

Στην μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων οι γυρεόκοκκοι μεταφέρονται στο στίγμα του υπέρου ενός άλλου και όχι του ίδιου άνθους, κάτι που εξασφαλίζει τη γενετική ποικιλομορφία στον πληθυσμό.

 

Με την επικονίαση ο γυρεόκοκκος φτάνει και επικάθεται στο στίγμα του υπέρου. Πρέπει όμως να φτάσει στο ωάριο το οποίο βρίσκεται στο κατώτερο σημείο του υπέρου, στην ωοθήκη και συγκεκριμένα μέσα στην σπερματική βλάστη. Για αυτό το λόγο αναπτύσσεται μια προεκβολή που ονομάζεται γυρεοσωλήνας, από το στίγμα μέχρι την ωοθήκη, μέσω του οποίου περνούν στην ωοθήκη δύο αρσενικοί γαμέτες.

 

Ένας από τους δύο αυτούς γαμέτες ενώνεται με το ωάριο και δημιουργείται το ζυγωτό, το πρώτο κύτταρο του νέου οργανισμού το οποίο θα εξελιχθεί σε φυτικό έμβρυο. Ο άλλος γαμέτης θα ενωθεί με τους δύο πολικούς πυρήνες και από την ένωσή τους αυτή θα παραχθεί το ενδοσπέρμιο, από το οποίο θα τραφεί το έμβρυο. Ύστερα από την γονιμοποίηση, το στίγμα στεγνώνει, τα πέταλα μαραίνονται και επακόλουθο είναι η πτώση τους. Η σπερματική βλάστη που περικλείει το γονιμοποιημένο ωάριο μετατρέπεται σε σπέρμα (οι γνωστοί σπόροι ή κουκούτσια που υπάρχουν μέσα στους καρπούς) και ολόκληρη η ωοθήκη μετατρέπεται σε καρπό (μήλο. πορτοκάλι κλπ). Στον καρπό περικλείονται ένα ή περισσότερα σπέρματα. Κάθε σπέρμα περικλείει το φυτικό έμβρυο από το οποίο θα προκύψει το νέο φυτό.

 

 

 

Παρακολουθήστε ένα πολύ κατατοπιστικό βίντεο:

 

https://www.youtube.com/watch?v=sBitBB2rwos

 

 

Για να βοηθηθείτε στην κατανόηση αλλά και στη σύνδεση των παραπάνω εννοιών μπορείτε να δείτε προσεκτικά τον παρακάτω εννοιολογικό χάρτη σχετικά με την αμφιγονική αναπαραγωγή των φυτών.

 

 

 

 

Για να τον δείτε πιο καθαρά, πιέστε εδώ!