ΕΡΓΑΣΙΑ 5 Ε

Στην εργασία μας εφαρμόσαμε το μοντέλο 5 Ε για την ενότητα

΄΄1.3 Η οργάνωση των πολυκύτταρων οργανισμών΄΄

της Α’ Γυμνασίου.

Για να δείτε την παρουσίαση επιλέξτε λήψη.

Στην δεύτερη διαφάνεια της παρουσίασης αναφέρουμε εκτός από τους στόχους της διδακτικής ενότητας, όπως αυτοί αναφέρονται από το παιδαγωγικό ινστιτούτο, διάφορες παρανοήσεις που χρειάζεται να έχουμε υπόψιν μας.

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι ενότητας

• Συσχέτιση δομής κυττάρων-λειτουργίας σε έναν πολυκύτταρο οργανισμό (φυτικό/ζωικό)
• Οργάνωση χαρακτηριστικό των οργανισμών à οργανωμένα συστήματα
• Κατάταξη οργανισμών σε ζώα και φυτά, αναγνώριση διαφορών στις λειτουργίες τους
• Κατάταξη οργανισμών βάσει αντικειμενικών κανόνων ταξινόμησης

Εναλλακτικές ιδέες (προαντιλήψεις, παρανοήσεις, αντιστάσεις)

1.Ενεργοποίηση

Επιλέξαμε σαν ερέθισμα για το πρώτο βήμα της ενεργοποίησης εικόνες-ζωγραφιές από διαφορετικούς βιότοπους (όπως βλέπετε στην διαφάνεια 3 της παρουσίασης). Με τις εικόνες αυτές και την περαιτέρω επεξεργασία τους από τους μαθητές με την καθοδήγησή μας (ερωτήσεις-υποδείξεις),προσπαθούμε να εισάγουμε την έννοια της ποικιλομορφίας των οργανισμών και την άμεση συσχέτιση της με το περιβάλλον στο οποίο ζουν.

Στο στάδιο αυτό προσπαθούμε να ανακαλέσουμε και έπειτα να συνδέσουμε τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις των μαθητών από τις προηγούμενες ενότητες.

• Δείχνουμε τις εικόνες-ζωγραφιές των βιότοπων. Εικόνα ενός βιότοπου με οργανισμούς (φυτά, ζώα, μύκητες) σε στεριά ,θάλασσα ή λίμνη, αέρα (να πετούν), μέσα στο έδαφος.

α)Δίνουμε χρόνο (μερικά δευτερόλεπτα) για παρατήρηση και έπειτα κάνουμε ερωτήσεις για να αρχίσει η επεξεργασία:

• Ποιους ζωντανούς οργανισμούς παρατηρείτε; Αναφέρετέ μου/Δείξτε μου έναν οργανισμό που είναι φυτό, αποτελείται δηλαδή από φυτικά κύτταρα; Αναφέρετέ μου/Δείξτε μου έναν οργανισμό που είναι ζώο, αποτελείται δηλαδή από ζωικά κύτταρα.
  • Υπάρχουν οργανισμοί που δεν έχετε ξαναδεί; Αν ναι ποιοι;
    • Πιστεύτε υπάρχουν  άλλοι οργανισμοί που δεν βλέπετε-δεν φαίνονται; Εδώ μπορούμε, αν θέλουμε, ανάλογα με τις απαντήσεις που δίνουν οι μαθητές, να αφιερώσουμε λίγο χρόνο σε  εικόνες μονοκύτταρων οργανισμών (πρωτόζωα->αμοιβάδα νερού, βακτηρίων του εδάφους) και να ρωτήσουμε αν είναι μονοκύτταροι ή πολυκύτταροι οργανισμοί.

Επίσης μπορούμε να αναφερθούμε και σε έντομα (πιθανόν να μην διακρίνονται στη φωτογραφία του βιότοπου)

• Τα έντομα είναι μονοκύτταροι ή πολυκύτταροι οργανισμοί;

2.Εξερεύνηση

Στο στάδιο αυτό οι μαθητές μας καταπιάνονται με τις νέες έννοιες που εισάγουμε μέσω των καρτών-φωτογραφιών.

Μοιράζουμε κάρτες-φωτογραφίες από κύτταρα, όργανα, οργανισμούς σε κάθε μαθητή ξεχωριστά και ζητάμε να ομαδοποιήσει τις κάρτες-φωτογραφίες με βάση τις ομοιότητες που βλέπει.

Σε αυτό το σημείο μπορούμε αρχικά να μην παρέμβουμε καθόλου προκειμένου να διακρίνουμε τυχόν παρανοήσεις.

Έπειτα από λίγο χρόνο μπορούμε να βοηθήσουμε στην ομαδοποίηση δίνοντάς τους κριτήρια:

• Διαχωρισμός των οργανισμών της εικόνας με βάση χαρακτηριστικά των ζωντανών οργανισμών.
  • Αν μετακινούνται (διαχωρισμός φυτών-ζώων αν και υπάρχουν και ζώα που δεν μετακινούνται π.χ. σπόγγοι-κοράλλια) και αν ναι με ποιο τρόπο μετακινούνται (βάδιση-τρέξιμο, κολύμβηση, πέταγμα, έρποντας)
  • Ποια μορφολογικά χαρακτηριστικά βοηθούν στην μετακίνησή τους; (άκρα, πτερύγια, φτερά)
  • Το περιβάλλον που ζουν (στην χέρσο/στεριά, στην θάλασσα, μέσα στο γλυκό νερό (ποτάμια ή λίμνες, μέσα στο έδαφος, πάνω από το έδαφος)
  • Ποια μορφολογικά χαρακτηριστικά φέρουν;
  • Tον τρόπο που αναπαράγονται (γεννούν αυγά ή μικρά)
  • Tον τρόπο που τρέφονται (αυτότροφοι-ετερότροφοι/διαχωρισμός μεταξύ φυτών και ζώων).

Ένα υπόδειγμα περιεχομένου των καρτών-φωτογραφιών: Καρδιά ανθρώπου, Φύλλο, Ρίζα, Φυτικό κύτταρο, Ζωικό κύτταρο, Άνθρωπος, Χιμπατζής, Νευρικό κύτταρο, Σπερματοζωάριο, Φάλαινα, Καρχαρίας, Γόπα, Κοράλλι, Βάτραχος, Σαύρα, Πνεύμονας, Συκώτι, Τίγρης, Κότα, Αχινός, Σκαθάρι, Μέλισσα, Αράχνη, Αμοιβάδα, Μανιτάρι, Μικρομύκητας, Μυϊκός ιστός, Παρέγχυμα, E.coli.

Σημείωση: Έχουμε φροντίσει να έχουμε στην τάξη αυτό το απαραίτητο υλικό για την διεκπεραίωση του μαθήματος είτε εμείς οι ίδιοι μόνοι μας, είτε καλύτερα με τη βοήθεια των μαθητών (πιο πρακτικό αλλά και σημαντικό να συμμετάσχουν στην προετοιμασία του μαθήματος).Μπορούμε σε προηγούμενα μαθήματα να έχουμε ήδη ζητήσει να φτιάξουν κάρτες-φωτογραφίες οργανισμών.(2-3 ανά μαθητή με συγκεκριμένες οδηγίες για να υπάρχει βιοποικιλότητα).Εμείς συμπληρώνουμε με όργανα- ιστούς-κύτταρα διαφορετικών ιστών.

3.Εξήγηση

Στο στάδιο αυτό ζητάμε από τους μαθητές να επεξηγήσουν το κριτήριο με το οποίο ομαδοποίησαν τις φωτογραφίες.

Εισάγουμε τις νέες έννοιες όπως έχουμε προετοιμάσει να τις παρουσιάσουμε.

Πχ. Παρατηρήσαμε ότι οι οργανισμοί έχουν ομοιότητες και διαφορές. Οι επιστήμονες έβαλαν σε ομάδες τους οργανισμούς με βάση τις ομοιότητές τους. Σε όλον τον πλανήτη μας υπάρχουν εκατομμύρια διαφορετικά είδη. Κάθε είδος είναι μοναδικό και όλοι οι οργανισμοί που ανήκουν στο ίδιο είδος έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και όταν αναπαραχθούν δίνουν σχεδόν πάντα  γόνιμους απογόνους. Παρατηρούμε πολλές διαφορετικές μορφές των ζωντανών οργανισμών.

Διακρίνουμε τον διαφορετικό τρόπο ομαδοποίησης που επέλεξαν οι μαθητές μας.

Συζητώντας μαζί τους μπορούμε να περάσουμε στην ένταξη νέων εννοιών στο μάθημα. Νέες έννοιες ενότητας: ιστός, όργανο, σύστημα οργάνων, οργανισμός, ποικιλομορφία, είδος.

Σύντομη αναφορά στο παράρτημα και σελ.28 και αξιοποίηση γνώσεων/ερωτημάτων που προκύπτουν στο παιχνίδι τους

Διάφορες υποθέσεις που μπορούμε να κάνουμε είναι ότι τα παιδιά θα ομαδοποιήσουν τα φυτά μαζί με τα φυτικά κύτταρα και όχι τα φυτικά με τα ζωικά κύτταρα μαζί. Ακόμη, μπορεί να ομαδοποιήσουν την καρδιά με τον πνεύμονα αλλά όχι με το φύλλο καθώς δε μπορούν να αντιληφθούν ότι αποτελεί όργανο των φυτών (συσχέτιση με το κατά πόσον βλέπουν τα φυτά ως ζωντανούς οργανισμούς που έχουν πολυκύτταρη οργάνωση και σύστημα οργάνων).

Μήνυμα Ευαισθητοποίησης: ΄΄Σήμερα, περισσότερο από  ποτέ άλλοτε, χιλιάδες είδη απειλούνται με εξαφάνιση κυρίως λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας. Είναι επομένως αναγκαίο να μάθουμε να σεβόμαστε κάθε μορφή ζωής πάνω στον πλανήτη, και να καταλάβουμε επιτέλους ότι δεν περιστρέφεται όλο το σύμπαν γύρω από το είδος Homo sapiens !΄΄

4.Επεξεργασία

Στο στάδιο αυτό αφού έχουμε εισάγει και επεξηγήσει τις νέες έννοιες δίνουμε χώρο και χρόνο στους μαθητές μας να επεξεργαστούν τις νέες γνώσεις να αναστοχαστούν προκειμένου να κατανοήσουν και να κατακτήσουν τη νέα γνώση.

Μετά την εισαγωγή νέων γνώσεων μπορούμε να ζητήσουμε από τους μαθητές να αλλάξουν τον τρόπο που ομαδοποίησαν τις εικόνες ή να προχωρήσουν σε περαιτέρω ομαδοποίηση.

Όλοι οι οργανισμοί που παρουσιάστηκαν προηγουμένως σε εικόνες να μπουν στο δικό τους βασίλειο. Οι οργανισμοί του ζωικού βασιλείου να ομαδοποιηθούν περαιτέρω σπονδυλωτά -ασπόνδυλα και περαιτέρω βάση σχεδιαγράμματος σελ. 28 σχολικού βιβλίου.

Μπορούν να σκεφτούν άλλους οργανισμούς που θα μπορούσαν να προσθέσουν στις ομάδες που έχουν διαμορφώσει, πχ άλλα θηλαστικά, πτηνά ή όργανα του σώματος των φυτών και των ζώων;

5.Εξέταση

Το στάδιο αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με διασκεδαστικούς και λιγότερο διασκεδαστικούς τρόπους. Όλοι όμως είναι απαραίτητοι.

• Εξέταση: Θεατρικό Παιχνίδι (μονόλογου-σκετς). ΄΄Μάντεψε τι είμαι!΄΄

Οι μαθητές θα χωριστούν σε ομάδες και θα καλεστούν να παρουσιάσουν έναν ιστό/όργανο/οργανισμό της επιλογής τους, παραθέτοντας στοιχεία και πληροφορίες, μέσα από θεατρικό παιχνίδι ρόλων , χωρίς να αποκαλύψουν το όνομά του. Οι άλλες ομάδες καλούνται να λύσουν το μυστήριο!! Παράδειγμα που θα βοηθήσει τους μαθητές:΄΄ Πώς θα περιέγραφε τον εαυτό του ένα λιοντάρι; Ένα μυϊκό κύτταρο;΄΄ Βασιστείτε σε μορφολογικά χαρακτηριστικά (χρώματα  ,τρίχωμα/πτέρωμα, άκρα,  αριθμός άκρων κτλ.) συνήθειες-λειτουργίες (για ιστό/όργανο), περιβάλλον που ζει.

• Εργασία Τετραδίου: Μπορούμε να ζητήσουμε από τους μαθητές να επιλέξουν 2 οργανισμούς και να περιγράψουν τα διαφορετικά επίπεδα οργάνωσης τους, να κατονομάσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές τους και να τους κατατάξουν σε βασίλεια ή/και σε φύλα, συζητώντας και παίρνοντας ιδέες από τις πληροφορίες της σελίδας 28 του βιβλίου τους.

• Εργασίες-Δραστηριότητες βιβλίου
• Φύλλα εργασίας.

πηγή εικόνας: Image credit: Juan Carlos Castilla-Rubio of Space Time Ventures.

πηγή βιβλίο καθηγητή: https://www.taexeiola.gr/%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%B1-%CE%B3%CF%85%CE%BC%CE%BD-%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%B9%CE%BF-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85/